Φιλοσοφία

ΜΑΧΑΤΜΑ ΓΚΑΝΤΙ


ghandi.jpgΤο πραγματικό του όνομα ήταν Mohandas Karamchand Gandhi. Γεννήθηκε το 1869 στην Δυτική Ινδία (Πορμπαντάρ) και πέθανε το 1948 στο Νέο Δελχί. Αφού σπούδασε πρώτα νομικά στο Λονδίνο, εγκαταστάθηκε ύστερα στη Νότια Αφρική όπου αγωνίστηκε για να επιβάλλει το σεβασμό των δικαιωμάτων των Ινδών εργατών που είχαν μεταναστεύσει εκεί. Όταν ξαναγύρισε στην πατρίδα του το 1914 ανέπτυξε έντονη δραστηριότητα μέσα στο κόμμα του Εθνικού Ινδικού Κογκρέσου υποστηρίζονται ότι η Ινδία ήταν ώριμη για να αυτοκυβερνηθεί. Οργάνωσε ομάδες οπαδών για ν’ αγωνιστούν εναντίον της πολιτικής και κοινωνική αδικίας. Στο μεταξύ προσπαθούσε να συμφιλιώσει τους Ινδούς με τους Μουσουλμάνους, αλλά το 1922 τον συνέλαβαν οι Άγγλοι.



Μετά 2 χρόνια βγήκε από τη φυλακή, αφού αποσύρθηκε από την ενεργό πολιτική ζωή, περιηγήθηκε σ’ ολόκληρη την Ινδία για να τους πείσει όλους προς κατάργηση των καστών. Το 1930 τον βλέπουμε επικεφαλής της περίφημης «πορείας του αλατιού», ένδειξη διαμαρτυρίας εναντίον του φόρου που είχαν επιβάλλει οι Άγγλοι στην Ινδία, πορεία που την επανέλαβαν χιλιάδες Ινδοί, ως το σημείο να γίνει ένα πανίσχυρο κίνημα που συγκλόνισε ως τα βάθη της την ατάραχη ινδική αδιαφορία και οδήγησε για πρώτη μια απολιτική και αδιάφορη μάζα στους πολιτικούς αγώνες. Έτσι ο Γκάντι συνελήφθη κι άλλες φορές από τους Άγγλους έκανε απεργίες πείνας ως ένδειξη διαμαρτυρίας και όταν πια το πρόβλημα της ανεξαρτησίας της Ινδίας άρχισε να βρίσκει λύση, προσπάθησε να συμφιλιώσει Ινδούς και Μουσουλμάνους. Ένας όμως Ινδός νεαρός εθνικιστής, στις 30 Ιανουαρίου του 1948, τον σκότωσε, προκαλώντας την συγκίνηση και την αγανάκτηση της παγκόσμιας κοινής γνώμης.



Υπήρξε μια μεγάλη πολιτική προσωπικότητα της Ινδίας που εκδήλωνε τις βαθιές φιλοσοφικές του πεποιθήσεις στην πολιτική του δράση. Αφιέρωσε ολόκληρη τη ζωή του στους υψηλότερους σκοπούς: στην ανεξαρτησία της Ινδίας, στην ισότητα δικαιωμάτων των παριών, στην ειρήνη μεταξύ των ινδουιστών και των μουσουλμάνων.



Στην Ινδία, περισσότερο από οποιαδήποτε άλλο τόπο, κάθε μορφή της ανθρώπινης δράσης, ιδιαίτερα σε εξαίρετες ψυχές σαν το Γκάντι, γίνεται με φόντο το άπειρο. Δρώντας ο άνθρωπος κατέχεται από την πεποίθηση ότι πρέπει να υπηρετήσει κάποια ανώτερη υπερβατική αξία. Η φιλοσοφία λοιπόν, είναι θέμα πρακτικό, που εκφράζεται όχι μόνο με γραπτά κείμενα, αλλά με όλη την ανθρώπινη συμπεριφορά. Ο Γκάντι εκφραστής αυτής της φιλοσοφίας, πίστευε ότι όλα τα όντα από τον Θεό μέχρι το τελευταίο πλάσμα υπάρχουν σε μια μόνο κλίμακα, της οποίας τις βαθμίδες το καθένα έχει τη δυνατότητα ν’ ανέβει.



Συνηγορεί υπέρ της δράσεως , με χαρακτήρα ιερότητας, αφού είναι εμπνευσμένη από βαθύτατη, υπερβατική πνευματικότητα. Οι Ινδοί, που έχουν μια διαφορετική από μας αντίληψη περί αγιοσύνης, τον κατατάσσουν μεταξύ των αγίων τους και γι αυτό τον αποκαλούσαν Mahatma ( Maha Atma = μεγάλο πνεύμα, μεγάλη ψυχή ) ακόμα όσο ζούσε, γιατί όπως είπαμε, στην Ινδία η αγιοσύνη δεν απονέμεται από ιερατικά συμβούλια, αλλά από την αλάθητη λαϊκή διαίσθηση.



Ο Γκάντι σε όλο το διάστημα της ζωής του, αγωνίστηκε για την ανεξαρτησία της χώρας του με μόνο του όπλο το ηθικό του ανάστημα και την πραγματική λατρεία που του είχε ολόκληρη η Ινδία, επειδή ενσάρκωνε το προαιώνιο πνεύμα της.



Ο θεός για το Γκάντι δεν είναι μια αφηρημένη έννοια, είναι μια ζωντανή παρουσία της οποίας η φωνή είναι μέσα στον άνθρωπο. Στην παρουσία αυτή έδινε την ονομασία Sat ,ύπαρξη , απόλυτο ον, θεός , αλήθεια. Η θυσία για την αλήθεια αυτή είναι ο μόνος τρόπος διαδόσεώς της. Κι έτσι φτάνουμε στη 2η βασική ιδέα της φιλοσοφίας του Γκάντι, στην ιδέα της ahimsa της < μη βίας>, της αποχής από τη βία που έπαιξε τόσο τεράστιο ρόλο στην απελευθέρωση της Ινδίας. Γι αυτόν η ahimsa εκτείνεται σε κάθε ενέργεια που προκαλεί σωματικό ή ψυχικό πόνο και έχει 2 βασικές πηγές, την αγάπη σε κάθε πλάσμα και την ανάγκη αυτοελέγχου για την πραγμάτωσή μας στο κοινωνικό και πολιτικό πεδίο. Μη βία δεν σημαίνει υποταγή στον κακοποιό . Σημαίνει αντίθεση με όλες τις δυνάμεις της ψυχής στη δύναμη του τυράννου. Η αναζήτηση της αλήθειας, ως σκοπός της ζωής του, και η μη βία, ως μέσο για να φτάσει σε αυτόν το σκοπό ήταν οι δυο του πνεύμονες. Χωρίς αυτές δεν θα μπορούσε να ζήσει, όπως ο ίδιος έλεγε. Η αναζήτηση της αλήθειας αποκλείει τη χρήση βίας, γιατί ο άνθρωπος καθώς δεν έχει τη ικανότητα να γνωρίζει την απόλυτη αλήθεια , δεν μπορεί να έχει το θάρρος και να τιμωρεί. Χρειάζεται η Δικαιοσύνη που ανοίγει το δρόμο της αγάπης.





ghandi2.jpgΤάχθηκε κατά της κληρονομικής κάστας και υπέρ της κάστας που ορίζεται ως θεία επιταγή καταμερισμού των έργων και συντελεί στην αρμονική συμβίωση, γιατί αποτρεπόταν χάρις αυτήν η κοινωνική διαμάχη. Ο Γκάντι πίστευε ότι κάθε εργασία έχει αξιοπρέπεια , ειδικά η χειρωνακτική , γι αυτό και ο ίδιος , κλώθοντας νήμα, έδινε το παράδειγμα. Το έκανε επίσης και για πρακτικούς οικονομικούς λόγους, δηλαδή για την καταπολέμηση της ανεργίας το χειμώνα και για τον αγώνα κατά της επιβολής των αγγλικών βιομηχανικών προϊόντων , αλλά και για μια επιστροφή στον ινδικό τρόπο σε όλες τις φάσεις της ζωής.



Στα πλαίσια της ανάγκης μας αυτοελέγχου για τη λύτρωση, ο Γκάντι πίστευε στην αποτελεσματικότητα της σεξουαλικής εγκράτειας , την οποία ο ίδιος εφάρμοζε σε συμφωνία με τη γυναίκα του. Η αυτοκυριαρχία εξυψώνει το πνεύμα. Έλεγε <ζούμε όχι για να τρώμε, να ντύνουμε και να καλοπιάνουμε το σώμα μας. Φροντίζουμε το σώμα μας για να ζούμε> . Η ζωή αρχίζει αφού ικανοποιηθούν οι σωματικές ανάγκες. Όταν όλες οι προσπάθειες αποσκοπούν στο σώμα, το πνεύμα μαραίνεται. Την έννοια αυτή του ελέγχου των παθών την μετέφερε και στον κοινωνικό τομέα, με την εφαρμογή της ahimsa , της αποχής από τα πολιτικά πάθη. Μετέφερε την ιδέα αυτή από το πεδίο της ατομικής συμπεριφοράς στα πλαίσια της κοινωνίας και του εθνικοπολιτικού αγώνα.



Πίστευε ότι ο αγώνας είναι καλύτερος , όχι όταν φέρουμε πλήγματα στον εχθρό, αλλά όταν υπομένουμε, πράγμα που προϋποθέτει πίστη στο θεό και πνεύμα αυτοθυσίας.



Θεωρούσε ότι τα εκατομμύρια των Ινδών δεν ελέγχονται χωρίς την ψυχική ανωτερότητα των ηγετών τους. Και αυτός το πέτυχε. Και θυσιάστηκε για το ιδεώδες της συναδελφοσύνης Ινδουιστών-Μουσουλμάνων.



Η αγάπη του Γκάντι για την αλήθεια ήταν τέτοια, ώστε πολλές φορές έβαζε σε δύσκολη θέση τους πολιτικούς οπαδούς του. Έλεγε πάντα την αλήθεια γιατί πίστευε βαθιά ότι μακροπρόθεσμα η αλήθεια δεν είναι δυνατόν παρά να υπηρετήσει την Ινδία στον αγώνα της εναντίον των Άγγλων, να υπηρετήσει κάθε δίκαιη υπόθεση.

Ο Γκάντι ήταν πολύ επηρεασμένος από τη Μπακαβάτ Γκίτα και το υπερβατικό κλίμα, μέσα στο οποίο ελάμβανε ο Αρζούνα τις συμβουλές του Κρίσνα. Το στοιχείο αυτό της υπερβατικότητας , μέσα στο οποίο τοποθετούσε τη δράση του, είναι καθαρά αδβαιιτικό. Βγαίνει έξω από τα πλαίσια του αισθηματισμού και της κοινώς εννοούμενης αγάπης. Υπερβαίνει και το σκοπό της δράσης, της απελευθέρωσης της Ινδίας. Πάντοτε η φλογερή αγάπη του Γκάντι για τη χώρα του ξεπερνιόταν, και η δράση του αποκτούσε την < αγία εκείνη αδιαφορία > που συνιστούσε ο Κρίσνα στον Αρζούνα.



Την κοινωνική τάξη που ήθελε να εγκαθιδρύσει, την αποκαλούσε sarvodaya που σημαίνει το κοινό καλό, το μεγαλύτερο δυνατό καλό για το μεγαλύτερο δυνατό αριθμό ανθρώπων, ενώ με τον όρο svarajya εννοούσε την πολιτική ανεξαρτησία. Αυτό συνδυασμένο με την svadeshi , τον ινδικό τρόπο ζωής, ήταν το ιδεώδες της Γκαντικής πολιτείας.



Στον τομέα της μεταφυσικής, ο Γκάντι πίστευε ότι τα πάντα είναι διαπερασμένα από την υπέρτατη ουσία, το θεό. Και δίπλα στη Μπακαβάτ Γκίτα θαύμαζε περισσότερο τους πρώτους στίχους του Isa Upanishad < Έφθασα στο συμπέρασμα ότι , εάν όλα τα ουπανισάντ και οι άλλες γραφές ξαφνικά γίνονταν στάχτη και σώζονταν στις μνήμες των Ινδών μόνο ο στίχος -Όλα αυτά και ότι κινείται στη γη διαπερνώνται από το Μπράχμα - , ο Ινδουισμός θα ζούσε αιώνια. Δεν περιφρονούσε το λογισμό, δεν του απέδιδε όμως την αποκλειστική αξία σαν όργανο της γνώσης που του δίνουμε στη Δύση. Γι αυτό και ήταν υπέρ μιας ολοκληρωμένης μορφώσεως του ανθρώπου που περιελάμβανε οτιδήποτε, μια φιλοσοφική και θρησκευτική θεώρηση των πραγμάτων. Επειδή πίστευε στην ενότητα που πραγματώνεται δια του θεού που διαπερνά τα πάντα, η υπηρεσία στους συνανθρώπους , ήταν γι αυτόν, η καλύτερη μορφή λατρείας.



Ο Γκάντι επηρεάστηκε , εκτός από τη Μπακαβάτ Γκίτα, και από τη Ραμαγιάνα (θεία επίκληση), την <επί του όρους ομιλία> και επίσης από τον Τορώ , Τολστόι, Ράσκιν, τους οποίους θαύμαζε πολύ.



Ο Γκάντι ήταν βαθιά δημοκρατικός γιατί πίστευε στην αξία του ατόμου. Κανείς δεν έχει δικαίωμα να κυβερνά , χωρίς τη συγκατάθεση του λαού. Αλλά η δημοκρατία γι αυτόν συνδυάζεται με την πειθαρχία. Ένας εκ φύσεως δημοκράτης είναι και εκ φύσεως πειθαρχικός. Η δημοκρατία έρχεται κατά φυσικό τρόπο σε εκείνον που είναι συνηθισμένος να υπακούει πρόθυμα σε όλους τους θεϊκούς και ανθρώπινους νόμους. Οι αρετές που συνοδεύουν την πολιτική του δράση είναι η απέραντη μετριοπάθεια, η λογική συγκεκριμένων αιτημάτων και η αδαμάντινη αδιαλλαξία των ηθικών αρχών του αγώνα του.





Αυτός ήταν ο Γκάντι λοιπόν. Ένας πραγματικός επαναστάτης με διαφορετική θεώρηση για το σύμπαν και τη ζωή. Ένας ρήτορας που έμοιαζε περισσότερο με Δάσκαλο. Ήταν η ζωντανή συνείδηση της Ινδίας. Ολη του η δράση είχε τη σφραγίδα της ιερότητας και όταν η σφαίρα του Godse ( ενός συντηρητικού Ινδού νέου που θεωρούσε ότι ο Γκάντι ήταν πολύ υποχωρητικός έναντι των μουσουλμάνων ) τον έπληξε θανάσιμα , πρόλαβε να φωνάξει < Ram,Ram >, το όνομα υπό το οποίο ένοιωθε το θεό.



Η μορφή του Γκάντι ήταν μια από τις μεγαλύτερες της Ιστορίας. Η διδασκαλία του και οι αρχές του ξεπερνούν τα Ινδικά όρια , και το πανανθρώπινο περιεχόμενό τους απέχει πολύ από του να έχει εξαντληθεί.

ΠΟΙΟΣ ΗΤΑΝ Ο ΔΙΟΓΕΝΗΣ;










(400/390-328/323Π.Χ.)



Υπήρξε ο πιο ριζοσπαστικός εκπρόσωπος του κυνισμού αν και θεμελιωτής του θεωρείται ο Αντισθένης, ο οποίος υπήρξε δάσκαλος του Διογένη. Σύμφωνα με την παράδοση ο Διογένης έφτασε στην Αθήνα στα μέσα του 4ου αιώνα αφού εξορίστηκε από την γενέτειρά του Σινώπη , όπου μαζί με τον τραπεζίτη πατέρα του είχε παραχαράξει το νόμισμα της πόλης.


Ο μύθος και η πραγματικότητα είναι δύσκολο να διαχωριστούν μέσα από τις ιστορικές πληροφορίες. Οι περισσότερες ιστορίες γι αυτόν έχουν ανεκδοτολογικό χαρακτήρα με πιο σημαντικά τα περίφημα ανέκδοτα με το πιθάρι του , το λυχνάρι του ,με τον Μ. Αλέξανδρο….. δεν γνωρίζουμε που και πότε πέθανε ούτε αν έζησε πραγματικά στην Κόρινθο για ένα διάστημα της ζωής του, όπως υποστηρίζουν κάποιοι. Γι αυτόν έχουν γράψει πολλοί μεταγενέστεροί του όπως ο Διογένης ο Λαέρτιος, ο Πλούταρχος, ο Δίων Χρυσόστομος, ο Επίκτητος, ο Ιουλιανός κ. α.



ΠΑΡΑΒΟΛΕΣ ΑΠΌ ΤΗΝ ΖΩΗ ΤΟΥ ΔΙΟΓΕΝΗ


1ο ……Όταν κάποιοι είπαν στον Διογένη ότι « είσαι γέρος , από δω και πέρα πρέπει να χαλαρώσεις την προσπάθειά σου», εκείνος είπε: « μα πώς ; αν έτρεχα στους αγώνες , θα έπρεπε, φτάνοντας κοντά στο τέρμα , να χαλαρώσω την προσπάθειά μου ή αντίθετα να βάλω τα δυνατά μου ;»
Διογένης Λαέρτιος: «φιλοσόφων βίων και δογμάτων συναγωγή»



2ο …. Όταν κάποτε ο Ηγεσίας παρακαλούσε τον Διογένη να του δανείσει κάποιο από τα συγγράμματά του , εκείνος του είπε: "ανόητος είσαι Ηγεσία : τα ζωγραφικά σύκα δεν τα θέλεις, αλλά προτιμάς τα αληθινά, την άσκηση όμως την αληθινή την παραμελείς και στρέφεσαι σε αυτήν που είναι γραμμένη"
Διογένης Λαέρτιος: «φιλοσόφων βίων και δογμάτων συναγωγή»



3ο …. Σε κάποιον ο οποίος περιγέλασε τον σοφό Διογένη για το ότι έτρωγε πίτες , μόλο που ήταν φιλόσοφος εκείνος είπε , πως τα πάντα δοκιμάζουν οι φιλόσοφοι , όχι όμως με τον τρόπο που τα δοκιμάζουν οι άλλοι άνθρωποι.
Gnomologiwm vaticanum



4ο ….. Ο Διογένης σε κάποιον που έλεγε ότι η Αθήνα είναι ακριβή πόλη: τον πήρε και τον πήγε στο μυροπωλείο και ρώτησε πόσο κόστιζε ένα μικρό κυπριακό μύρο « μια μνα» λέει ο αρωματοπώλης. « η πόλη είναι πανάκριβη» ξεφώνισε ο άλλος. Τον πήγε έπειτα ο Διογένης στο μαγέρικο και ρώτησε πόσο είχε το μπούτι « τρεις δραχμές» «πανάκριβη η πόλη" φωνάζει ο άλλος. Τον πήγε μετά στα μαλακά μαλλιά και ρώτησε να μάθει πόσο κάνει το μαλλί του προβάτου « μια μνα» , ο άλλος φώναξε «πανάκριβη η πόλη».
« έλα από εδώ» του λέει ο Διογένης και τον πηγαίνει τότε στα όσπρια «πόσο έχει η χοίνικα» «ένα χάλκινο νόμισμα» του λέει εκείνος. Ξεφώνισε τότε ο Διογένης «πάμφθηνη είναι η πόλη». Τον πηγαίνει μετά στα ξερά σύκα « δυο χάλκινα» , «τα μύρτα;» « δυο χάλκινα», « η πόλη είναι πάμφθηνη»

Όπως εδώ δεν είναι η πόλη πάμφθηνη ή πανάκριβη αλλά αν ζει κανείς κατά τον ένα τρόπο είναι πανάκριβη και αν κατά τον άλλο είναι πάμφθηνη , το ίδιο συμβαίνει και με τα πράγματα. Αν τα αντιμετωπίζει κανείς με τον ένα τρόπο θα φαίνονται βολικά και εύκολα, αν όμως τα αντιμετωπίζει με τον άλλο τρόπο θα φαίνονται δύσκολα.

(ΤΕΛΗΣ=ΣΤΟΒΑΙΟΣ, ανθολόγιον)



5ο …… σε κάποιον που τον κάκιζε για το ότι έμπαινε σε μέρη ακάθαρτα , ο Διογένης απάντησε « και ο ήλιος μπαίνει στα αποχωρητήρια αλλά δεν λερώνεται»
Διογένης Λαέρτιος: «φιλοσόφων βίων και δογμάτων συναγωγή»




6ο … βλέποντας ο Διογένης Μεγαρίτες να χτίζουν μεγάλα τείχη « … άθλιοι» τους είπε « μη έχετε έγνοια πόσο μεγάλα θα είναι τα τείχη αλλά πόσο μεγάλοι θα είναι εκείνοι που θα σταθούν επάνω σε αυτά»
ΣΤΟΒΑΙΟΣ, ανθολόγιον



7ο …σαν ρώτησαν τον Διογένη πια στάση να κρατά απέναντι στην εξουσία απάντησε: « όποια και απέναντι στην φωτιά: να μην στέκεται ούτε πολύ κοντά , για να μην καεί, ούτε πολύ μακριά για να μην ξεπαγιάσει»
ΑΡΣΕΝΙΟΣ



8ο ……. Ο Διογένης έπιασε κάποτε τον Δημοσθένη να τρώγει σε ένα καπηλειό. Καθώς αυτός τραβήχτηκε προς τα μέσα , ο Διογένης είπε: « όσο πιο μέσα πας τόσο περισσότερο είσαι μέσα στο καπηλειό»
ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ, βίοι δέκα ηρώων.




9ο ……… Τόσο μεγάλος ήταν ο ζήλος των θεϊκών ανθρώπων να ξεφορτωθούν κάθε τι περιττό ώστε λένε ότι ο Διογένης , που είχε πάντοτε μαζί του στο σακούλι ένα ξύλινο κύπελλο , με το οποίο έπαιρνε και έπινε νερό, όταν κάποτε διασχίζοντας ένα ποτάμι είδε κάποιον να πίνει νερό με τα χέρια του , πέταξε το ξύλινο κύπελλο στο ποτάμι λέγοντας ότι δεν το χρειαζόταν πια, αφού την δουλειά αυτή την κάνουν τα χέρια.

Σιμπλίκιος, υπόμνημα εις Επίκτητο.




10ο ……… ο Διογένης έλεγε ότι όπου υπάρχουν , στα σπίτια , πολλά τρόφιμα, υπάρχουν και πολλά ποντίκια και γάτες, κι ότι τα σώματα που παίρνουν πολλή τροφή προσελκύουν εξίσου πολλές αρρώστιες.

Στοβαίος , ανθολόγιον




11ο ………… στο θέατρο ο Διογένης έμπαινε έχοντας απέναντί του τους άλλους που έβγαιναν, σαν τον ρώτησαν γιατί το έκανε αυτό, εκείνος είπε ότι «αυτό φροντίζω να κάνω σε όλα τα πράγματα στην ζωή μου»
Διογένης Λαέρτιο: «φιλοσόφων βίων και δογμάτων συναγωγή»



12ο …………ο βασιλιάς Αλέξανδρος γέμισε κάποτε ένα δίσκο με κόκαλα και τα έστειλε στο Διογένη τον κυνικό και εκείνος μόλις τα είδε , είπε: « το έδεσμα είναι αντάξιο ενός κυνικού,, όμως το δώρο Δε είναι αντάξιο ενός βασιλιά»


ΕΙΠΕ Ο ΔΙΟΓΕΝΗΣ…….


* Στην τύχη αντιτάσσεται το θάρρος , στον νόμο την φύση , στο πάθος τον λόγο.



* Η πιο οικτρή κατάσταση της ζωής είναι ενός γέροντα φουκαρά.


* Ο κολακευτικός λόγος είναι θηλιά από μέλι.


*Πολλοί παραβγαίνουν στην πάλη και στο τρέξιμο στην αρετή όμως όχι.


*Η γνώση υπερβαίνει οτιδήποτε κακό κατασκευάζει η γλώσσα.


*Πώς να αμυνθώ απέναντι σε έναν εχθρό;- με το να γίνω ο ίδιος καλός και άξιος.


*Φίλος σημαίνει μια ψυχή που υπάρχει σε δυο σώματα


*Ο πιο πλούσιος ανάμεσα στους ανθρώπους είναι αυτός που δεν έχει την ανάγκη κανενός.


*Η αρετή ούτε σε πόλη πλούσια μπορεί να μείνει ούτε σε σπίτι.


*Ο πλούτος είναι ένας εμετός της τύχης.

ΕΠΙΚΤΗΤΟΣ Επίκτητος








Η μέθοδος του μεγάλου ψυχολόγου




Ο Επίκτητος από την Ιεράπολη της Φρυγίας υπήρξε ένας από τους πιο κύριους φιλοσόφους της Νέας στοάς μαζί με τον Σενέκα και τον Μάρκο Αυρήλιο. Η ιδιαιτερότητα του, έγκειται στο γεγονός ότι ανήκε στη τάξη των δούλων και σε μεγάλη ηλικία έγινε απελεύθερος. Ο ίδιος αναγνώριζε ότι η καθημερινή ζωή είναι γεμάτη δυσκολίες διαφόρων βαθμών και για αυτό ανάλωσε τη ζωή του σκιαγραφώντας το μοναδικό μονοπάτι προς την ευτυχία, την ολοκλήρωση και την ηρεμία, άσχετα από ποιες τυχαίνει να είναι οι ιδιαίτερες περιστάσεις κάποιου.



Τα διδάγματα του, απελευθερωμένα από τα αρχαία πολιτιστικά στολίδια τους έχουν μιαν ανεξήγητα σύγχρονη εφαρμογή, μοιάζοντας πολλές φορές με την καλύτερη εκδοχή της σύγχρονης ψυχολογίας. Για αυτό και η σκέψη του θεωρήθηκε ως μία από τις κεντρικές ρίζες της σύγχρονης ψυχολογίας της αυτοδιαχείρισης.



Ο Επίκτητος πίστευε ότι ο κύριος σκοπός της φιλοσοφίας είναι να βοηθήσει τους κοινούς ανθρώπους να ανταπεξέλθουν αποτελεσματικά στις προκλήσεις της καθημερινής ζωής και να αντιμετωπίσουν τις αναπόφευκτες σοβαρές απώλειες, τις απογοητεύσεις και τις λύπες της ζωής.




Επίκτητος.jpgΗ ΖΩΗ ΤΟΥ



Για την ζωή του Στωικού φιλοσόφου του 1ου μ.Χ αιώνα δεν υπάρχουν επαρκείς και ασφαλείς πληροφορίες, παρόλα αυτά θεωρείται ότι υπήρξε σύγχρονος του Πλούταρχου γεννημένος δούλος γύρω στο 50 μ.Χ. σε μία από τις σημαντικότερες εμπορικές πόλεις της Φρυγίας, την Ιεράπολη, καθώς και ότι πέθανε ανάμεσα στα 125 με 130 στην Νικόπολη της Ηπείρου σε ηλικία 88 ετών.



Το όνομα του «Epictutus» προέρχεται από την λατινική μεταφορά του ελληνικού «Επίκτητος» που σημαίνει αποκτηθείς, κερδηθείς και ο ίδιος πέρα από δούλος ήταν κουτσός, ασθενικός και φαινομενικά ντροπαλός. Η αναπηρία του σύμφωνα με τον Κέλσο οφείλεται στον κύριο του τον Επαφρόδιτο (εκτελεστικό γραμματέα του Νέρωνα). Ο Κέλσος αναφέρει πως όταν κάποτε ο Επαφρόδιτος έστριψε το πόδι του Επίκτητου, ο ίδιος παρατήρησε χαμογελώντας «θα το σπάσεις» και όταν τελικά έσπασε το πόδι του, απάντησε ήρεμα: «Δεν σου το είπα». Αυτή η ανέκδοτη αφήγηση αν και μπορεί να απέχει πολύ από την αλήθεια, μας εισάγει ωστόσο στη φιλοσοφικό σκέψη της Νέας Στοάς του Στωικισμού που εκπροσωπείσαι με το δικό του ιδιαίτερο τρόπο ο Επίκτητος, μαζί με τον Σενέκα και τον Μάρκο Αυρήλιο.



Στο ξεκίνημα του από νεαρή ηλικία ο Επίκτητος έδειξε ανώτερο πνευματικό ταλέντο, παρακολουθώντας μαθήματα Στωικισμού στην Ρώμη από τον ξακουστό φιλόσοφο, Γάιο Μουσώνιο Ρούφο. Σε σύντομο χρονικό διάστημα ωστόσο έγινε ο πιο φημισμένος μαθητής του, αποκτώντας σταδιακά την ελευθερία του.



Ο Επίκτητος έφυγε από τη Ρώμη το 94 μ.Χ. (ήδη πασίγνωστος ως δάσκαλος), όταν ο αυτοκράτορας Δομιτιανός απειλούμενος από την αυξανόμενη «φιλοδημοκρατική» επιρροή των φιλοσόφων, τους εξόρισε. Τότε επιλέγει να περάσει το υπόλοιπο της ζωής εξόριστος στην Νικόπολη της Ηπείρου, ζώντας σεμνά σε μία μικρή καλύβα πάμπτωχος χωρίς το παραμικρό έσοδο, με πλήρη περιφρόνηση προς τα υλικά αγαθά, μόνος και ασκητικός, αποφεύγοντας κάθε ενδιαφέρον για φήμη, περιουσία και δύναμη. Εκεί ιδρύει την φιλοσοφική του σχολή διδάσκοντας στο πολυπληθές ακροατήριο του για το πως να ζήσει κανείς με μεγαλύτερη αξιοπρέπεια και ηρεμία.




ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ



Ο Επίκτητος δεν άφησε κανένα γραπτό λόγο αδιαφορώντας για την υστεροφημία του. Ο Φλάβιος Αρριανός όμως, ένας από τους πιο πιστούς μαθητές του, συνέθεσε μέσα από τις σημειώσεις των μαθημάτων του 2 έργα που συγκροτούν τον κορμό της προφορικής διδασκαλίας του, τις «Διατριβές» που αποτελούνται από 8 τόμους (μόνο 4 έχουν σωθεί) και το «Εγχειρίδιο» που είναι μία επιτομή των κυριότερων διδασκαλιών του, επιλεγμένες μέσα από τις «Διατριβές». Επίσης ανάμεσα στους πιο διαπρεπείς θαυμαστές του υπήρξε και ο νεαρός Μάρκος Αυρήλιος Αντωνίνος, ο οποίος τελικά έγινε αυτοκράτορας της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας κληρονομώντας μας τους Στοχασμούς του (Meditations – Τα Εις Εαυτόν), των οποίων οι στωικές ρίζες βρίσκονταν στα ηθικά διδάγματα του Επίκτητου.

Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ






Στη διδασκαλία του ο Επίκτητος δεν μπορούμε να πούμε ότι καινοτομεί ή ότι αναθεωρεί την «Στωική γραμμή». Παρ΄όλο που υπήρξε λαμπρός δάσκαλος της λογικής και του διαλογισμού, το κύριο χαρακτηριστικό έγκειται στο να σφραγίζει με τη δύναμη του νου και την οξυδέρκεια της παρατήρησης του την εποχή του, προσανατολίζοντας το δυναμικό της φιλοσοφίας προς τα ανθρώπινα συνηθισμένα προβλήματα. Εξαιτίας αυτής του της ικανότητας λέγεται ότι μπορούσε να γεννήσει ότι αισθήματα ήθελε στους ακροατές του. Η συμπεριφορά του ήταν εκείνη του ανοιχτόκαρδου, ταπεινού δασκάλου που παρότρυνε τους μαθητές του να μάθουν να ζουν σοφά, παίρνοντας τη ζωή τους στα σοβαρά και ο ίδιος ήταν το καλύτερο παράδειγμα για αυτούς, εφόσον «ζούσε το λόγο του», δηλαδή πραγμάτωνε αυτά που έλεγε.





Ο Επίκτητος πίστευε ότι ο κύριος σκοπός της φιλοσοφίας είναι να βοηθήσει τους κοινούς ανθρώπους να ανταπεξέλθουν αποτελεσματικά στις προκλήσεις της καθημερινής ζωής και να αντιμετωπίσουν τις αναπόφευκτες σοβαρές απώλειες, τις απογοητεύσεις και τις λύπες της ζωής. Η ηθική διδασκαλία του είναι απογυμνωμένη από συναισθηματικότητα, ευσέβεια, και ακατανόητες μεταφυσικές ορολογίες.



Για τον Επίκτητο, η ευτυχισμένη ζωή και η ζωή της αρετής είναι συνώνυμες. Η ευτυχία και η προσωπική ολοκλήρωση είναι οι φυσικές συνέπειες του να κάνεις το σωστό. Αντίθετα από πολλούς φιλοσόφους της εποχής του, ο Επίκτητος ενδιαφερόταν λιγότερο να καταλάβει τον κόσμο, από το να καθορίσει τα συγκεκριμένα βήματα που πρέπει να κάνει για την επιδίωξη της ηθικής υπεροχής.



Μέρος της μεγαλοφυΐας του είναι η έμφαση του για ηθική πρόοδο υπεράνω της επιδίωξης για ηθική τελειότητα. Με μία οξεία αντίληψη του πόσο εύκολα εμείς οι άνθρωποι εκτρεπόμαστε από το να ζούμε με βάση τις ανώτερες αρχές μας, μας προτρέπει να θεωρήσουμε τη φιλοσοφική ζωή σας προοδευτικά βήματα, τα οποία πλησιάζουν σταδιακά προς τα αγαπημένα μας προσωπικά ιδανικά.



Η ιδέα του Επίκτητου σχετικά με την «καλή ζωή» δεν είναι θέμα του να ακολουθήσουμε «έναν οδηγό αγοράς», τυφλές εντολές, αλλά να εναρμονίσουμε τις πράξεις μας με τη φύση. Ο σκοπός δεν είναι να κάνουμε καλές πράξεις για να κερδίσουμε την εύνοια των θεών ή το θαυμασμό των άλλων, αλλά να επιτύχουμε την εσωτερική γαλήνη και κατ’ αυτό τον τρόπο τη διαρκή προσωπική ελευθερία. Η καλοσύνη είναι μία επιχείρηση ίσων ευκαιριών, διαθέσιμη στον καθένα την κάθε στιγμή: φτωχό ή πλούσιο, μορφωμένο ή απλοϊκό άνθρωπο. Δεν είναι η αποκλειστική δικαιοδοσία των «επαγγελματιών» του πνεύματος, όπως μοναχών, αγίων ή ασκητών.



Ο Επίκτητος προώθησε μία αντίληψη της αρετής που ήταν απλή, συνηθισμένη και καθημερινή στην έκφραση της. Αντί των ασυνήθιστων ξεχωριστών επιδείξεων καλοσύνης, ήταν υπέρ μιας ζωής που να τη ζει κανείς σταθερά, σύμφωνα με τη θεία θέληση.

Η συνταγή του Επίκτητου για τη καλή ζωή επικεντρωνόταν σε τρία θέματα: να γίνεις κύριος των επιθυμιών σου, να εκτελείς τα καθήκοντα σου, και να μάθεις να σκέπτεσαι καθαρά για τον εαυτό σου και για τις σχέσεις σου με την ευρύτερη ανθρώπινη κοινωνία.



Το αληθινό έργο ενός ανθρώπου ο ίδιος αναφέρει ο Επίκτητος πως είναι: «Να μάθει πώς να απαλλάσσει τη ζωή του από τις οδύνες, τους θρήνους, τα «Αχ, εγώ» τα «Πόσο δυστυχισμένος είμαι», από τις συμφορές και τις αναποδιές και να κατανοήσει τι είναι ο θάνατος, η εξορία και η φυλάκιση, και (όπως ο Σωκράτης με το κώνειο), να μπορεί αν βρεθεί στη φυλακή να πει «Αγαπητέ μου Κρίτωνα, αν αυτό ευχαριστεί του θεούς, ας γίνει» και όχι «Εγώ είναι ένας γέρος και φτωχός άνθρωπο».



Για το ρόλο του σαν δάσκαλος ο Επίκτητος αναφέρει αντίστοιχα ότι «θέλει να κάνει τους μαθητές του, όχι μόνο ελεύθερους, γαλήνιους και ευτυχισμένους αλλά και ατάραχους μπροστά στα εμπόδια, την καταπίεση και τον καταναγκασμό».



Συνεπώς ο ίδιος αναγνώριζε ότι η καθημερινή ζωή είναι γεμάτη δυσκολίες διαφόρων βαθμών. Ανάλωσε τη ζωή του σκιαγραφώντας το μοναδικό μονοπάτι προς την ευτυχία, την ολοκλήρωση και την ηρεμία, άσχετα από ποιες τυχαίνει να είναι οι ιδιαίτερες περιστάσεις κάποιου. Τα διδάγματα του, όταν απελευθερωθούν από τα αρχαία πολιτιστικά στολίδια τους έχουν μιαν ανεξήγητα σύγχρονη εφαρμογή. Κατά διαστήματα, η φιλοσοφία του μοιάζει με την καλύτερη εκδοχή της σύγχρονης ψυχολογίας. Η σκέψη του θεωρήθηκε ως μία από τις κεντρικές ρίζες της σύγχρονης ψυχολογίας της αυτοδιαχείρισης, καθώς η θεραπεία δεν απαιτεί πάντα την αντιμετώπιση τόσο των φυσιολογικών ζητημάτων όσο των ψυχολογικών, δίνοντας έτσι τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα.

Ας δούμε κάποιες από τις συμβουλές του προς αυτήν την κατεύθυνση:



«Για οτιδήποτε μας συμβαίνει να θυμόμαστε να στραφούμε στον εαυτό μας και να αναρωτηθούμε πόση δύναμη έχουμε για να το αντιμετωπίσουμε».



Ας ακολουθήσουμε το παράδειγμα του αθλητή και ας πούμε: «Για αυτό έχω κάνει εξάσκηση, για αυτό έχω κάνει προπόνηση», έτσι δεν θα μας συμβεί κάτι χειρότερο από αυτό που μπορεί να περιμένουμε, εφόσον έχουμε προετοιμαστεί για αυτό. Κάθε φορά που βρισκόμαστε σε μία δύσκολη θέση, ας πούμε στον εαυτό σας: «Αυτό δεν απασχολεί ούτε το φτωχό μου κορμί ή την φτωχή μου περιουσία, ούτε τις ασήμαντες πεποιθήσεις μου. Για μένα όλα είναι καλά σημάδια αν το θέλω, γιατί όποια και αν είναι η τελική έκβαση μπορώ να ωφεληθώ από αυτή».



Είναι σημαντικό να μπορούμε βλέπουμε την θετική πλευρά των πραγμάτων, η αρνητική προοπτική δεν είναι πάντα ούτε απαραίτητη, ούτε και η καλύτερη λύση: «Όμως τι γίνεται αν (μερικά πράγματα ή άνθρωποι που έχασα) είναι απαραίτητα σε μένα; Μην τοποθετούμε τα συναισθήματα μας πάνω τους και τότε δεν είναι. Μην πούμε στον εαυτό μας ότι μας είναι αναγκαία και τότε δεν θα είναι».



Ας αποφύγουμε να μιλάμε με αυτό τον τρόπο: «Πόσο άτυχος είμαι που μου συνέβη αυτό». Αλλά καλύτερα ας πούμε «Πόσο τυχερός είμαι, γιατί παρόλο που μου συνέβη αυτό, συνεχίζω να ζω ήρεμος, αφού δεν έχω συντριβεί από το παρόν, ή δεν τρομάζω για το μέλλον», ή ακόμη «Αυτό δεν είναι κακοτυχία, αλλά το γεγονός ότι το υπομένω με καλή διάθεση είναι μεγάλη τύχη».



Μπορούμε να μιμηθούμε το Σωκράτη που αντί να μοιρολογεί όταν βρισκόταν στην φυλακή έγραφε ύμνους, ή τον Αγριππίνο τον Στωικό που όταν κάτι τον ταλαιπωρούσε: «έγραφε ένα εγκώμιο γι’ αυτό, αν είχε πυρετό για τον πυρετό, αν υπόφερε για κάποια ατίμωση, για την ατίμωση, αν εξοριζόταν, για την εξορία. Και κάποτε… όταν ετοιμαζόταν να προγευματίσει κάποιος του ανάγγειλε ότι ο Νέρωνας διέταξε να τον εξορίσουν. Και αυτός τότε απάντησε: «θα προγευματίσουμε στην Αρικία (μια τοποθεσία έξω από την Ρώμη)».



Το να υιοθετήσουμε τη στάση του θεατή στα προβλήματα μας, είναι μία λύση, ας προσπαθήσουμε να είμαστε τόσο λογικοί και αντικειμενικοί απέναντι τους, όπως ακριβώς είμαστε απέναντι στα προβλήματα των άλλων. Όταν σπάσει το φλιτζάνι κάποιου άλλου παρατηρεί ο Επίκτητος είμαστε έτοιμοι να κάνουμε τη δήλωση: «Τέτοια πράγματα συμβαίνουν». Παρόμοια όταν πεθάνει το παιδί ή η γυναίκα κάποιου άλλου λέμε: «Αυτή είναι η μοίρα του ανθρώπου». Από την άλλη μεριά, όταν το δικό μας φλιτζάνι σπάσει ή τα αγαπημένα μας πρόσωπα χαθούν φωνάζουμε: «Αχ εγώ ο άτυχος, πόσο δυστυχισμένος είμαι». Αν κάτι μας ενοχλεί, να θυμόμαστε ότι δεν μπορούμε από το τίποτα να βγάλουμε κάτι. Να συνειδητοποιήσουμε ότι το κάθε τι έχει την αξία του: «Ας πούμε στον εαυτό μας ότι αυτό είναι το τίμημα για τη γαλήνη του μυαλού μας, αυτό είναι το τίμημα για την ηρεμία του πνεύματος μας, γιατί τίποτα δεν κερδίζεται χωρίς κάποιο τίμημα»



Κάθε δυνατή επιθυμία μας μπορεί να είναι καταπιεστική καθώς ο πόθος μας για αυτήν μπορεί να μας εξουσιάσει και να μας παραπλανήσει, γι’ αυτό ο Επίκτητος παρατηρεί πως: «Η ελευθερία δεν επιτυγχάνεται από την ικανοποίηση της επιθυμίας αλλά από την εκμηδένιση της». Μπορούμε να διασκεδάζουμε με τα προβλήματα μας: «Πρόκειται να πεθάνω αλλά μήπως και οι άλλοι θα ζήσουν για πάντα; Μήπως είμαι ο μοναδικός που θα αποκεφαλιστώ τώρα ή μήπως θα πρέπει να αποκεφαλιστούμε όλοι για να ηρεμήσω;



Είναι λάθος να αφήνουμε να ριζώνουν στο νου μας αρνητικές σκέψεις και εικόνες γιατί : Αν κεντρίζει τη φαντασία μας ένα πράγμα που δεν μπορούμε να ελέγξουμε, ας το αντιμετωπίσουμε με την νόηση μας, ας τη νικήσουμε, μην την αφήσουμε να δυναμώσει ή να φτάσει στο επόμενο σκαλοπάτι που είναι το να ζωγραφίζει (στο νου μας) τις εικόνες που αυτή θέλει (η φαντασίωση). Ας προσπαθήσουμε να αποσπαστούμε από τις θλιβερές σκέψεις μας και να σκεφτούμε κάτι άλλο, εξασκώντας τον νου μας.



Τελικά ίσως ο Επίκτητος ενδιαφερόταν περισσότερο για την θεραπεία του εαυτού μας παρά για τις αφηρημένες θεωρίες του Εγώ. Η ηθική του είναι μία ηθική ατομικής απελευθέρωσης από τα ψυχολογικά δεσμά, γι’ αυτό και η διδασκαλία του Επίκτητου είναι τόσο παραδοσιακή όσο και εξίσου σύγχρονη. Σε μία κοινωνία που σήμερα (στην πράξη αν όχι ρητά) θεωρεί την επαγγελματική επιτυχία, τα πλούτη, τη δύναμη, και τη φήμη επιθυμητά πράγματα, άξια προς θαυμασμό, ο Επίκτητος τα θεωρεί ασήμαντα και άσχετα προς την αληθινή ευτυχία. Εκείνο που τον ενδιαφέρει πρωταρχικά είναι τι είδους άτομο γίνεσαι, τι είδους ζωή κάνεις. Γιατί το να ανακαλύπτουμε τον εαυτό μας είναι στην καλύτερη περίπτωση να ανακαλύπτουμε το καλό μάλλον, παρά την καρδιά μας που στην χειρότερη περίπτωση μπορεί να μας οδηγήσει σε μία εξωτερική παραπλανητική έκφραση.





Συνεπώς η προσφορά του Επίκτητου στη διαμόρφωση νέων ιδεών στη φιλοσοφία είναι ελάχιστη ως ανύπαρκτη. Η προφορά του όμως στην προσαρμογή ιδεών στο νου και το συναίσθημα των αναζητητών είναι πολύ σημαντική.



Ο Επίκτητος δεν καινοτομεί ούτε το επιδιώκει, ούτε καν πιστεύει ότι χρειάζεται. Αυτό που όμως κάνει είναι να ζωντανεύει τους ορισμούς, να οικοδομεί αξίες στις ψυχές των Ανθρώπων και να ξυπνάει τους μικρούς κοιμώμενους πρίγκιπες στις καρδιές μας. Είναι η φωνή της συνείδησης όταν η σάρκα φαίνεται να καταδυναστεύει το πνεύμα, που μαστιγώνει την αδικία, την φαυλότητα και τον υλισμό.

Είναι ο δούλος που κοροϊδεύει τους αφέντες όλου του κόσμου και οδηγεί στην πραγματική ελευθερία, όποιον δοκιμάζει να πιει από την πηγή του ενθουσιασμού του.

Είναι το πιο φωτεινό παράδειγμα που μέσα στους αιώνες φωτίζει τις μέρες μας, τόσες όμοιες με τότε, για να μας εμπνεύσει την αγάπη, την αδελφοσύνη, τον ηρωισμό, την ταπεινότητα και την αυτάρκεια. Είναι τέλος, ο άνθρωπος που μιλούσε, με αγωνία και θέρμη στον μαθητή του και του έδινε μία συμβουλή που είναι και για εμάς χρήσιμη σήμερα όσο ποτέ:



«Τα ωραία λόγια, άλλωστε δεν λείπουν σήμερα. Τα βιβλία των Στωικών είναι γεμάτα από τέτοια. Τι λείπει, λοιπόν; Αυτός που θα τα εφαρμόσει, με έμπρακτη μαρτυρία υπέρ των λόγων. Να αναλάβεις, λοιπόν, τον ρόλο αυτό, ώστε να μην χρησιμοποιούμε παλαιά παραδείγματα αλλά να έχουμε και κάποιο σύγχρονο παράδειγμα».

Η ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΟΥ ΠΥΘΑΓΟΡΑ










« Πη παρέβην ? τι δ ΄έρεξα ? τι μοι δέον ουκ ετελέσθη»



( Τι κακό έκανα ; Τι καλό έκανα ; Τι έπρεπε να κάνω και δεν το έκανα ; )





000Pythagoras.jpgΗ εσωτερική σχολή του Πυθαγόρα θεωρείται το πρώτο πανεπιστήμιο του κόσμου, όπου η διδασκαλία γινόταν με μυστηριακό και συμβολικό τρόπο. Πρώτος ο Πυθαγόρας εισήγαγε στην Ελλάδα το σύστημα της πρακτικής φιλοσοφίας, της ηθικής των ανθρωπίνων καθηκόντων. Η φιλοσοφία του βοηθούσε τον άνθρωπο να εξυψώσει βαθμιαία την ψυχή και το νου του, συμβάλλοντας με τον τρόπο αυτό στην πρόοδο της ίδιας της ανθρωπότητας.



Παρόλο που η σχολή του, ριζοσπαστικά για την εποχή του, δεχόταν και άνδρες και γυναίκες, η διδασκαλία του προοριζόταν για λίγους, ή όπως εκείνος έλεγε : «μη είναι προς πάντας πάντα ρητά». Προοριζόταν γι' αυτούς που μπορούν να ξεπεράσουν «τις δοκιμασίες», γι αυτούς που μπορούν να σφυρηλατήσουν τον χαρακτήρα τους ,για να δεχτούν έτοιμοι πλέον την Αλήθεια.



Συνήθιζε να διαχωρίζει τους μαθητές σε εξωτερικούς και Εσωτερικούς (την διάκριση αυτή ο Πυθαγόρας την είχε διδαχτεί από τους Αιγύπτιους Ιερείς, οι οποίοι εφάρμοζαν ένα παρόμοιο σύστημα διδασκαλίας). Οι εξωτερικοί μαθητές ήταν εκείνοι που παρακολουθούσαν τις «δημόσιες» ακροάσεις κατά τις οποίες ο Πυθαγόρας επέλεγε τους μελλοντικούς Εσωτερικούς Μαθητές του. Στο ακροατήριο αυτό μιλούσε για τον σεβασμό στους νόμους, την αλληλεγγύη, την ομόνοια, την φιλία κ.λ.π.



Η εισδοχή των μαθητών στην Σχολή, καθώς και η διδασκαλία γινόταν όπως τις σχολές Μυστηρίων. Ο υποψήφιος έπρεπε να περάσει κάποιες Δοκιμασίες, για να μπορέσει να γίνει αποδεκτός στον χώρο και να μαθητεύσει στην Σχολή.



Οι πυθαγόρειοι πίστευαν ότι οι μορφασμοί, το γέλιο και η φυσιογνωμία του ανθρώπου φανέρωναν τον χαρακτήρα του, γι αυτό πάρα πολλές φορές ο Πυθαγόρας και οι «Μαθηματικοί» του παρακολουθούσαν αρκετά τους υποψήφιους πριν να τους επιλέξουν.



«Η φύση αγαπάει να κρύβεται», όπως έλεγε ο Ηράκλειτος. Για τον λόγο αυτό οι Εσωτερικοί μαθητές τηρούσαν όρκο σιωπής. Το ρήμα μυώ: κλείνω τα μάτια, ή κλείνω το στόμα , γνωστό σε όλες τις Σχολές Μυστηρίων, προδιαθέτει τον υποψήφιο να μην αποκαλύψει στους αμύητους όλα όσα πρόκειται να διδαχτεί. Εξάλλου εκείνοι οι οποίοι δεν είχαν «σφυρηλατήσει» το πνεύμα τους κινδύνευαν να παραμορφώσουν τις αλήθειες.



Ο μαθητής θα έπρεπε να είναι δυνατός χαρακτήρας, γι αυτό και μια από τις πρώτες δοκιμασίες ήταν να περάσει μια νύχτα σε ένα σπήλαιο όπου κατά τον θρύλο υπήρχαν κακά πνεύματα και φαντάσματα.



Αυτός που αδυνατούσε να παραμείνει δεν γινόταν δεκτός. Επίσης έπρεπε να ξεπεράσει την υπεροψία και να καταλάβει αυτό που ο Σωκράτης έλεγε : «ένα ξέρω ότι δεν ξέρω τίποτα». Για το λόγο αυτό έβαζαν τον νεόφυτο για μερικές μέρες μόνο του να διαλογιστεί πάνω σε μια γεωμετρική μορφή. Αφού γινόταν αυτό, τον παρουσίαζαν στο αμφιθέατρο μπροστά σε όλους, όπου εκεί οι παλιότεροι μαθητές τον έκαναν να αντιμετωπίσει τη δοκιμασία της υπεροψίας. κάνοντας φανερή την άγνοια του, και να αντιληφθεί, όπως αναφέρει ένας μύθος από την ανατολή ,ότι για να δεχτείς κάτι καινούργιο πρώτα από όλα να αποβάλεις αυτό που ήδη έχεις.



Στην αρχική φάση οι δοκιμασίες ήταν ψυχολογικού τύπου (έλεγχος και στερέωμα των συγκινήσεων), όπου ο σκοπός βέβαια ήταν να μπορέσει ο μαθητής να βρει την διάνοητική και την ηθική ικανότητα, ώστε να μπορέσει να αντεπεξέλθει στις ίδιες τις δοκιμασίες της καθημερινής ζωής.



Αφού ξεπερνούσε τις πρώτες αυτές «δυσκολίες» γινόταν Νεόφυτος.



Εδώ οι δοκιμασίες ήταν κυρίως πάνω στην φαντασία του. Αυτό στηρίζονταν στην διδασκαλία του Πυθαγόρα που έλεγε ότι «πρέπει να μάθουμε να βλέπουμε τα πράγματα όπως ακριβώς είναι και όχι όπως θα θέλαμε να τα φανταστούμε». Να αποκτήσει ο μαθητής αντικειμενικότητα και κοινή λογική.



Αφού περνούσε από την φάση αυτή γινόταν Ακουσματικός όπου για πέντε ολόκληρα χρόνια δεν είχε άλλο δικαίωμα από το να ακούει την διδασκαλία (οι μαθητές άκουγαν μόνο την φωνή χωρίς να βλέπουν τον Πυθαγόρα). Από εκεί εξάλλου πήρε το όνομα της και η Σχολή: «Ομακοείον», χώρος όπου όλοι ακούνε μαζί. Μερικά από τα μαθήματα της φάσης αυτής ήταν: το μυστικό της δυαδικότητας του ανθρώπινου όντος, ψυχολογία, ασκήσεις για την ηθική ανάπτυξη της προσωπικότητας, αυτοέλεγχος.



Τα μυστικά των μαθηματικών, την μυστηριακή δύναμη του Χρυσού Αριθμού, μάθαιναν εκείνοι οι μαθητές οι οποίοι εκτός των άλλων είχαν συμπληρώσει το 28ο έτος της φυσικής τους ηλικίας.



Από την φάση αυτή και μετά μπορούσαν αν ήθελαν να ξαναενταχθούν στην κοινωνική ζωή (από όπου είχαν αποτραβηχτεί, για να μπορέσουν να μαθητεύσουν) βοηθώντας τους συνανθρώπους τους. Ονομάζονταν έτσι πολιτικοί («καθίσταται έτσι χρήσιμος στους ομοίους του, οφείλει να ακτινοβολεί περί εαυτόν την θερμότητα και το φως που έλαβε»).



Λίγοι ήταν αυτοί όμως οι οποίοι έφταναν σε ένα ανώτερο στάδιο, γινόταν Σεβαστικοί ή Μαθηματικοί. Αυτός ο βαθμός του τάγματος επέτρεπε στον μυημένο πραγματική κυριαρχία, τόσο στον ίδιο του τον εαυτό όσο και επί του περιβάλλοντος κόσμου, ορατού και αόρατου. Κύριο μέλημα τους ήταν τα μαθήματα και η εποπτεία της Σχολής, ενώ ταυτόχρονα οι ίδιοι, δίπλα στον Πυθαγόρα, μυούνταν στα μυστήρια της φύσης, της αστρονομίας και της αστρολογίας.



Για τους Πυθαγόρειους η συντροφικότητα και η φιλία είχαν ύψιστη σημασία γιατί καθρέπτιζαν την Παγκόσμια Αγάπη. Ο ίδιος ο Πυθαγόρας προέτρεπε τους μαθητές του να αναπτύξουν φιλία μεταξύ τους, μάλιστα όταν κάποτε τον ρώτησαν «τι εστί φίλος» εκείνος απάντησε «το άλλο εγώ».

Η κατάκτηση της Ευτυχίας κατά τον Αριστοτέλη



aristoteles.jpg Ο Αριστοτέλης ασχολήθηκε με την Ηθική σε τρία τουλάχιστον έργα του, τα Ηθικά Νικομάχεια, τα Hθικά Ευδήμια και τα Ηθικά Μεγάλα. Δεν τον ενδιέφερε η θεωρία καθαυτή, η αναποτελεσματική γνώση για την ίδια τη γνώση, αλλά πίστευε ότι εμβαθύνει για να βοηθήσει τον εαυτό του και τους άλλους να γίνουν άνθρωποι καλύτεροι, να κατακτήσουν το Αγαθό.


Στα Ηθικά Νικομάχεια διαβάζουμε την παρατήρηση πως «κάθε τέχνη και κάθε μέθοδος, όπως και κάθε πράξη, κατόπιν σκέψεως, φαίνεται ότι αποβλέπει σε κάποιο αγαθό». Ωστόσο, κάθε αγαθό που επιδιώκεται στη ζωή κάθε ανθρώπου αποτελεί απλώς ένα ενδιάμεσο στάδιο για την επίτευξη του Ύψιστου Αγαθού, της «Ευδαιμονίας».



O Αριστοτέλης προσδιορίζει την ευδαιμονία σύμφωνα με την Πλατωνική αντίληψη: Η ανεμπόδιστη επιδίωξη του έργου, για το οποίο ο άνθρωπος προορίζεται. Ποιο είναι όμως το έργο που προορίζεται ο άνθρωπος; Μόνο εκείνο που αποτελεί ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του ανθρώπου και δεν υπάρχει στα άλλα έμβια όντα.


Πολλοί άνθρωποι συσχετίζουν την ευτυχία με πράγματα που είναι υλικά και απτά. Όπως είναι η ηδονή και ο πλούτος, αλλά και με πράγματα που τους λείπουν. Αυτή είναι μια σχετική ευτυχία γιατί αυτό που κάνει κάποιον ευτυχισμένο, για κάποιον άλλο δεν έχει καμία αξία. Όπως π.χ. ο διψασμένος στην έρημο θα ήταν ευτυχισμένος με λίγο νερό και όχι με λίγο χρυσάφι.


Ό,τι εξασφαλίζει την υγεία του σώματος, η τροφή και τα υλικά αγαθά είναι απαραίτητα βέβαια, αλλά δεν είναι αυτά που οδηγούν σε μια «ανθρώπινη ευτυχία». Είναι απολύτως αναγκαία μα όχι και ικανά για την επίτευξή της. Για τα ζώα ίσως να αρκούσαν, όμως δεν μπορούν να ολοκληρώσουν τον άνθρωπο. Ο άνθρωπος έχει ανάγκη να αναζητήσει και να βιώσει κάτι που είναι πέρα από την απλή υλική επιβίωση και την αναπαραγωγή.


Το χαρακτηριστικό που ξεχωρίζει τον άνθρωπο από τα άλλα έμβια όντα είναι ο Λόγος, η λογική. Η λογική αποτελεί το ένα μέρος του και το άλλο είναι η δυνατότητα του ανθρώπου να καταλαβαίνει τις προσταγές της λογικής και να διαμορφώνεται σύμφωνα με αυτές. Επειδή όμως υπάρχουν πράξεις ανώτερες και κατώτερες, ο άνθρωπος δεν θα πρέπει να ενεργεί μόνο σύμφωνα με τον Λόγο, αλλά και σύμφωνα με την Αρετή, για να μπορέσει να επιτελέσει το έργο για το οποίο προορίζεται.


Η Αρετή διαχωρίζεται από την ευδαιμονία. Δεν είναι ευδαιμονία η αρετή, αλλά ο σκοπός προς τον οποίο τείνει η αρετή. Η ευδαιμονία είναι ο τελικός σκοπός και η αρετή είναι το μέσο για να φτάσει ο άνθρωπος σε αυτόν. Όπως επίσης και ο πλούτος και τα άλλα υλικά αγαθά είναι απλά μέσα για να φτάσει κανείς στην ευδαιμονία. Επίσης δεν είναι ευδαιμονία η ηδονή, γιατί είναι μια κατώτερη κατάσταση και είναι αποτέλεσμα της ευδαιμονίας. Ευδαίμων είναι ο άνθρωπος που καταφέρνει κατά την διάρκεια της ζωής του, να εκφράσει με τις πράξεις του και τα έργα του την ανθρώπινη, λογική φύση του και όχι την φύση ενός ζώου ή ενός φυτού.


1happyness.bmpΣημαντικός είναι και ο ρόλος της τύχης για την επίτευξη της ευδαιμονίας. Όμως η ευδαιμονία είναι κάτι πολύ περισσότερο από την ευ-τυχία, αφού πραγματοποιείται με συνείδηση από την μία πλευρά, και από την άλλη δεν είναι κάτι παροδικό, αλλά διαρκεί σε όλη την ζωή του ανθρώπου.


Ο Αριστοτέλης πιστεύει ότι ο άνθρωπος μπορεί να μάθει να είναι ευτυχισμένος. Γιατί την ευδαιμονία δεν την στέλνουν οι θεοί, αλλά αποκτιέται με την συνεχή πρακτική εξάσκηση της Αρετής. Η ευδαιμονία είναι για τον άνθρωπο αποκλειστικά αυτοσκοπός. Είναι τέλεια, δεν της λείπει τίποτα. Και, όπως τονίζει ο σταγειρίτης φιλόσοφος, δεν είναι κατάσταση αλλά ενέργεια. Δεν αποτελεί μια παθητική στάση, αλλά δυναμική. Είναι σύνολο πράξεων και όχι μόνο γνώσεων. Είναι ενεργητικός τρόπος αντίληψης της πραγματικότητας.


Η ευδαιμονία που χαρακτηρίζει τον άνθρωπο, είναι η δραστηριότητα της Ψυχής η οποία οδηγείται από την Αρετή. Επειδή όμως υπάρχουν πολλές αρετές, ο άνθρωπος θα πρέπει να αναζητήσει αυτήν που είναι τελειότερη για να τον οδηγήσει στην ευδαιμονία. Μια τέτοια αρετή πρέπει να είναι αυτοσκοπός και όχι απλά ένα μέσο για να φτάσει σε μια άλλη. Στην κορυφή της ιεραρχίας των αρετών βρίσκεται η Σοφία. Η φρόνηση κάνει τον άνθρωπο ικανό να φτάσει στην Σοφία.


Ο Αριστοτέλης προσδιόρίζει τον άνθρωπο ως πολιτικό και κοινωνικό ον . Και αυτός ο ορισμός φανερώνει την έμφυτη τάση, που έχει ο άνθρωπος, να θέλει να είναι μέρος μιας πολιτικής κοινωνίας και να μην είναι μόνος του. ¨Έτσι η ευτυχία κρίνεται και στις σχέσεις του ανθρώπου με τους άλλους ανθρώπους και τα πράγματα, με το περιβάλλον και τον εαυτό του. Για το λόγο αυτό η ανθρώπινη ευτυχία επιτυγχάνεται πιο εύκολα μέσα σε οργανωμένες κοινωνικές δομές, την οικογένεια και την κοινότητα. Και μπορεί να επιτευχθεί πλήρως στην ανώτερη από αυτές, την Πόλη ή την Πολιτεία. Ούτε ο Αριστοτέλης, ούτε και ο Πλάτωνας θεωρούν τη Πολιτεία απώτερο σκοπό, αλλά ως μέσο που βοηθάει τους ανθρώπους να αποκτήσουν αρετή και σοφία, δηλαδή να έχουν άριστη ζωή.


Αυτό που περιγράφει, τελικά, ο Αριστοτέλης ως ιδανική ή άριστη ζωή δεν είναι άλλο από τον τέλειο φιλοσοφικό βίο. Στόχος της φιλοσοφίας, είναι η αναζήτηση της αλήθειας , ως θεωρία και ως πράξη, η ηθική ζωή . Σύμφωνα με τον σταγειρίτη φιλόσοφο, ο τέλειος φιλοσοφικός βίος δεν καθορίζεται από τις ηθικές έξεις, δεν έχει ανάγκη από διαλείμματα, ούτε υπόκειται στην τύχη. Η θεωρία είναι η συνεχέστερη και πιο ευχάριστη δραστηριότητα που ταιριάζει στο ανθρώπινο ον. Αλλά, σε ελάχιστους και εκλεκτούς δίνεται η δυνατότητα και έχουν την ικανότητα να φτάσουν σε αυτό το επίπεδο τελειότητας. Στους υπόλοιπους αρμόζει να θέτουν ως στόχο ζωής την ευπραξία. Εξάλλου, ακόμα και αυτοί που θα θέσουν ως στόχο ζωής την θεωρία, θα πρέπει να μην παραμελήσουν στη διάρκεια της ζωής τους το ευ πράττειν, ώστε να μπορέσουν να διατηρήσουν την νόησή τους καθαρή για να επιδοθούν ανενόχλητοι στις θεωρητικές επιστήμες όταν θα ολοκληρωθούν ως φιλόσοφοι.


Αυτός είναι ο λόγος που ο Αριστοτέλης θέτει ως δεύτερο, στην ιεραρχία της ευδαιμονίας, τον ενάρετο βίο στο πλαίσιο της πολιτικής ζωής. Εξάλλου η νομοθεσία, ως «αρχιτεκτονική φρόνησις» παίζει καθοριστικό ρόλο στην ευδαιμονία της πολιτείας, εφόσον η μεγάλη μάζα του λαού «από τη φύση της δεν πειθαρχεί από σεβασμό, μα από φόβο, και δεν μένει μακριά από το κακό γιατί είναι ατιμωτικό, αλλά επειδή επιβάλλονται τιμωρίες εναντίον της».


Όλα τα αγαθά εκτός από την ευδαιμονία είναι σχετικοί αυτοσκοποί, αφού αποτελούν μόνο μέσα για την απόκτησή της. Η ευδαιμονία είναι για τον άνθρωπο το Ύψιστο αγαθό, γιατί χωρίς αυτήν η ζωή του ανθρώπου θα ήταν μάταιη.

Η κατάκτηση της Ευτυχίας κατά τον Αριστοτέλη



Ο Αριστοτέλης ασχολήθηκε με την Ηθική σε τρία τουλάχιστον έργα του, τα Ηθικά Νικομάχεια, τα Hθικά Ευδήμια και τα Ηθικά Μεγάλα. Δεν τον ενδιέφερε η θεωρία καθαυτή, η αναποτελεσματική γνώση για την ίδια τη γνώση, αλλά πίστευε ότι εμβαθύνει για να βοηθήσει τον εαυτό του και τους άλλους να γίνουν άνθρωποι καλύτεροι, να κατακτήσουν το Αγαθό.


Στα Ηθικά Νικομάχεια διαβάζουμε την παρατήρηση πως «κάθε τέχνη και κάθε μέθοδος, όπως και κάθε πράξη, κατόπιν σκέψεως, φαίνεται ότι αποβλέπει σε κάποιο αγαθό». Ωστόσο, κάθε αγαθό που επιδιώκεται στη ζωή κάθε ανθρώπου αποτελεί απλώς ένα ενδιάμεσο στάδιο για την επίτευξη του Ύψιστου Αγαθού, της «Ευδαιμονίας».



O Αριστοτέλης προσδιορίζει την ευδαιμονία σύμφωνα με την Πλατωνική αντίληψη: Η ανεμπόδιστη επιδίωξη του έργου, για το οποίο ο άνθρωπος προορίζεται. Ποιο είναι όμως το έργο που προορίζεται ο άνθρωπος; Μόνο εκείνο που αποτελεί ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του ανθρώπου και δεν υπάρχει στα άλλα έμβια όντα.


Πολλοί άνθρωποι συσχετίζουν την ευτυχία με πράγματα που είναι υλικά και απτά. Όπως είναι η ηδονή και ο πλούτος, αλλά και με πράγματα που τους λείπουν. Αυτή είναι μια σχετική ευτυχία γιατί αυτό που κάνει κάποιον ευτυχισμένο, για κάποιον άλλο δεν έχει καμία αξία. Όπως π.χ. ο διψασμένος στην έρημο θα ήταν ευτυχισμένος με λίγο νερό και όχι με λίγο χρυσάφι.


Ό,τι εξασφαλίζει την υγεία του σώματος, η τροφή και τα υλικά αγαθά είναι απαραίτητα βέβαια, αλλά δεν είναι αυτά που οδηγούν σε μια «ανθρώπινη ευτυχία». Είναι απολύτως αναγκαία μα όχι και ικανά για την επίτευξή της. Για τα ζώα ίσως να αρκούσαν, όμως δεν μπορούν να ολοκληρώσουν τον άνθρωπο. Ο άνθρωπος έχει ανάγκη να αναζητήσει και να βιώσει κάτι που είναι πέρα από την απλή υλική επιβίωση και την αναπαραγωγή.


Το χαρακτηριστικό που ξεχωρίζει τον άνθρωπο από τα άλλα έμβια όντα είναι ο Λόγος, η λογική. Η λογική αποτελεί το ένα μέρος του και το άλλο είναι η δυνατότητα του ανθρώπου να καταλαβαίνει τις προσταγές της λογικής και να διαμορφώνεται σύμφωνα με αυτές. Επειδή όμως υπάρχουν πράξεις ανώτερες και κατώτερες, ο άνθρωπος δεν θα πρέπει να ενεργεί μόνο σύμφωνα με τον Λόγο, αλλά και σύμφωνα με την Αρετή, για να μπορέσει να επιτελέσει το έργο για το οποίο προορίζεται.


Η Αρετή διαχωρίζεται από την ευδαιμονία. Δεν είναι ευδαιμονία η αρετή, αλλά ο σκοπός προς τον οποίο τείνει η αρετή. Η ευδαιμονία είναι ο τελικός σκοπός και η αρετή είναι το μέσο για να φτάσει ο άνθρωπος σε αυτόν. Όπως επίσης και ο πλούτος και τα άλλα υλικά αγαθά είναι απλά μέσα για να φτάσει κανείς στην ευδαιμονία. Επίσης δεν είναι ευδαιμονία η ηδονή, γιατί είναι μια κατώτερη κατάσταση και είναι αποτέλεσμα της ευδαιμονίας. Ευδαίμων είναι ο άνθρωπος που καταφέρνει κατά την διάρκεια της ζωής του, να εκφράσει με τις πράξεις του και τα έργα του την ανθρώπινη, λογική φύση του και όχι την φύση ενός ζώου ή ενός φυτού.


1happyness.bmpΣημαντικός είναι και ο ρόλος της τύχης για την επίτευξη της ευδαιμονίας. Όμως η ευδαιμονία είναι κάτι πολύ περισσότερο από την ευ-τυχία, αφού πραγματοποιείται με συνείδηση από την μία πλευρά, και από την άλλη δεν είναι κάτι παροδικό, αλλά διαρκεί σε όλη την ζωή του ανθρώπου.


Ο Αριστοτέλης πιστεύει ότι ο άνθρωπος μπορεί να μάθει να είναι ευτυχισμένος. Γιατί την ευδαιμονία δεν την στέλνουν οι θεοί, αλλά αποκτιέται με την συνεχή πρακτική εξάσκηση της Αρετής. Η ευδαιμονία είναι για τον άνθρωπο αποκλειστικά αυτοσκοπός. Είναι τέλεια, δεν της λείπει τίποτα. Και, όπως τονίζει ο σταγειρίτης φιλόσοφος, δεν είναι κατάσταση αλλά ενέργεια. Δεν αποτελεί μια παθητική στάση, αλλά δυναμική. Είναι σύνολο πράξεων και όχι μόνο γνώσεων. Είναι ενεργητικός τρόπος αντίληψης της πραγματικότητας.


Η ευδαιμονία που χαρακτηρίζει τον άνθρωπο, είναι η δραστηριότητα της Ψυχής η οποία οδηγείται από την Αρετή. Επειδή όμως υπάρχουν πολλές αρετές, ο άνθρωπος θα πρέπει να αναζητήσει αυτήν που είναι τελειότερη για να τον οδηγήσει στην ευδαιμονία. Μια τέτοια αρετή πρέπει να είναι αυτοσκοπός και όχι απλά ένα μέσο για να φτάσει σε μια άλλη. Στην κορυφή της ιεραρχίας των αρετών βρίσκεται η Σοφία. Η φρόνηση κάνει τον άνθρωπο ικανό να φτάσει στην Σοφία.


Ο Αριστοτέλης προσδιόρίζει τον άνθρωπο ως πολιτικό και κοινωνικό ον . Και αυτός ο ορισμός φανερώνει την έμφυτη τάση, που έχει ο άνθρωπος, να θέλει να είναι μέρος μιας πολιτικής κοινωνίας και να μην είναι μόνος του. ¨Έτσι η ευτυχία κρίνεται και στις σχέσεις του ανθρώπου με τους άλλους ανθρώπους και τα πράγματα, με το περιβάλλον και τον εαυτό του. Για το λόγο αυτό η ανθρώπινη ευτυχία επιτυγχάνεται πιο εύκολα μέσα σε οργανωμένες κοινωνικές δομές, την οικογένεια και την κοινότητα. Και μπορεί να επιτευχθεί πλήρως στην ανώτερη από αυτές, την Πόλη ή την Πολιτεία. Ούτε ο Αριστοτέλης, ούτε και ο Πλάτωνας θεωρούν τη Πολιτεία απώτερο σκοπό, αλλά ως μέσο που βοηθάει τους ανθρώπους να αποκτήσουν αρετή και σοφία, δηλαδή να έχουν άριστη ζωή.


Αυτό που περιγράφει, τελικά, ο Αριστοτέλης ως ιδανική ή άριστη ζωή δεν είναι άλλο από τον τέλειο φιλοσοφικό βίο. Στόχος της φιλοσοφίας, είναι η αναζήτηση της αλήθειας , ως θεωρία και ως πράξη, η ηθική ζωή . Σύμφωνα με τον σταγειρίτη φιλόσοφο, ο τέλειος φιλοσοφικός βίος δεν καθορίζεται από τις ηθικές έξεις, δεν έχει ανάγκη από διαλείμματα, ούτε υπόκειται στην τύχη. Η θεωρία είναι η συνεχέστερη και πιο ευχάριστη δραστηριότητα που ταιριάζει στο ανθρώπινο ον. Αλλά, σε ελάχιστους και εκλεκτούς δίνεται η δυνατότητα και έχουν την ικανότητα να φτάσουν σε αυτό το επίπεδο τελειότητας. Στους υπόλοιπους αρμόζει να θέτουν ως στόχο ζωής την ευπραξία. Εξάλλου, ακόμα και αυτοί που θα θέσουν ως στόχο ζωής την θεωρία, θα πρέπει να μην παραμελήσουν στη διάρκεια της ζωής τους το ευ πράττειν, ώστε να μπορέσουν να διατηρήσουν την νόησή τους καθαρή για να επιδοθούν ανενόχλητοι στις θεωρητικές επιστήμες όταν θα ολοκληρωθούν ως φιλόσοφοι.


Αυτός είναι ο λόγος που ο Αριστοτέλης θέτει ως δεύτερο, στην ιεραρχία της ευδαιμονίας, τον ενάρετο βίο στο πλαίσιο της πολιτικής ζωής. Εξάλλου η νομοθεσία, ως «αρχιτεκτονική φρόνησις» παίζει καθοριστικό ρόλο στην ευδαιμονία της πολιτείας, εφόσον η μεγάλη μάζα του λαού «από τη φύση της δεν πειθαρχεί από σεβασμό, μα από φόβο, και δεν μένει μακριά από το κακό γιατί είναι ατιμωτικό, αλλά επειδή επιβάλλονται τιμωρίες εναντίον της».


Όλα τα αγαθά εκτός από την ευδαιμονία είναι σχετικοί αυτοσκοποί, αφού αποτελούν μόνο μέσα για την απόκτησή της. Η ευδαιμονία είναι για τον άνθρωπο το Ύψιστο αγαθό, γιατί χωρίς αυτήν η ζωή του ανθρώπου θα ήταν μάταιη.

Η μετενσάρκωση στην αρχαία Ελλάδα
0reincarnation.jpg

Το ανήσυχο και διψασμένο για γνώση ανθρώπινο πνεύμα δεν αρκείται στην έρευνα και ανακάλυψη των νόμων που είναι βασικοί για την εξέλιξη και την εκτέλεση του προορισμού του πάνω στη Γη. Με αγωνία ενδιαφέρεται να μάθει τι πρόκειται να συμβεί μετά θάνατον, τι θα γίνει η ψυχή του, θα επιζήσει η γήινη προσωπικότητά του, θα επανέλθει στη Γη για να εμψυχώσει ένα άλλο σώμα και πως μπορεί να γίνει κάτι τέτοιο;


Οι αρχαίοι διανοητές εξετάζουν το φυσικό σώμα του ανθρώπου όχι ως κάτι ξεχωριστό, όπως κάνει η σύγχρονη επιστήμη (ανατομικά, βιολογικά, φυσιολογικά), αλλά πάντοτε σε σχέση με την ψυχή που εδρεύει σε αυτό.


Χάρη στην ψυχή, το σώμα κινείται, λειτουργεί, ζει. Είναι απλά το όργανο που αυτή χρησιμοποιεί. Σώμα χωρίς ψυχή είναι αδιανόητο. Για τους Πυθαγόρειους και Πλατωνικούς η λέξη άνθρωπος σήμαινε κάτι πολύ περισσότερο από τον ορατό άνθρωπο και, στην κυριολεξία, με τον όρο αυτόν εννοούσαν αποκλειστικά τον άνθρωπο, ως το πνεύμα και την ψυχή την ενσαρκωμένη προσωρινά στο ανθρώπινο σώμα. «άνθρωπος εστί ψυχή σώματι χρωμένη» (Πλάτων, Τιμαίος 42 D, Φαίδων 111 Α)


Η ψυχή έλκει την καταγωγή της από το νοητικό πεδίο, για να εκδηλώσει την διαπλαστική και οργανική της ικανότητα. Κατέχει διάμεση θέση μεταξύ νοητού και αισθητού και έρχεται να εμψυχώσει τα σώματα, γεννώντας το χώρο και το χρόνο. Αποτελεί τμήμα της παγκόσμιας ψυχής του κόσμου η οποία μερίζεται σε ατομικές ψυχές, με σκοπό την απόκτηση της εμπειρίας του υλικού πεδίου.


Η ΣΠΕΙΡΑ ΤΗΣ ΚΑΘΑΡΣΗΣ
Το θέμα της μετενσάρκωσης απασχόλησε τον Πυθαγόρα και αποτέλεσε σπουδαίο έρεισμα για την ηθική και θρησκευτική του δοξασία. Επειδή, όμως, το πρόβλημα της επιβίωσης της ψυχής και της μελλοντικής της σταδιοδρομίας ανάγεται σε πνευματικές σφαίρες και προϋποθέτει πνευματική εξέλιξη, πρέπει να απασχολούσε μόνον τους μαθητές ανώτερου βαθμού, αυτούς που ήδη είχαν μυηθεί στην όλη κοσμοθεωρία και βιοθεωρία του μεγάλου φιλόσοφου. Επομένως, πρέπει να ήταν μυστική και να μην την κοινοποιούσαν στο λαό. Το σημαντικό όμως αυτό θέμα, αναπτυσσόταν ασφαλώς τόσο στους «ακροαματικούς» όσο και στους ανώτερους μυητικούς βαθμούς. Κι όπως είναι φυσικό, στους πρώτους από εξωτερικής πλευράς, ενώ στους άλλους από εσωτερικής.


0reincarnation1.jpgΗ εξωτερική διδασκαλία για τη μετεμψύχωση, που απέβλεπε στην ηθική προετοιμασία και επιλογή των ικανών καθώς και στην παρηγορητική ικανοποίηση των αδαών, διαδόθηκε ευρύτατα και διασώθηκαν αρκετά στοιχεία για το θέμα. Όπως είναι φυσικό, οι πληροφορίες αυτές υπέστησαν πολλές παραποιήσεις εκ μέρους των αμύητων και ως αποτέλεσμα, το όλο ζήτημα με την πάροδο των χρόνων πήρε την απλοϊκή γνωστή του μορφή. Έτσι, κατέληξαν οι μεταγενέστεροι να αποδώσουν στον Πυθαγορισμό ποικίλα απλοϊκά και παιδαριώδη μυθεύματα που αναφέρονται στο βίο του μύστη και στη διδασκαλία του.


Αντιθέτως, το θέμα της μετενσάρκωσης ήταν διαδεδομένο σε όλα τα στρώματα του λαού με μορφή εξωτερικών μύθων που περιλάμβαναν στοιχεία δεοντολογικά, όπως η τιμωρία μετά θάνατον, η κρίση των ψυχών κλπ. Στην πυθαγόρεια παράδοση, η ένωση της ψυχής με το σώμα θεωρείται πτώση, μια παρά φύση κατάσταση και η μετενσάρκωση θεωρείται η μόνη εξελικτική σπειροειδής διαδρομή κάθαρσης. Τη θεωρία της μετενσάρκωσης διδάχθηκε ο Πυθαγόρας από το δάσκαλό του Φερεκύδη τον Σύρο, ενώ πολλοί υποστηρίζουν ότι την αποκόμισε από τον Ορφισμό, στα μυστήρια του οποίου είχε μυηθεί.


Ο Ηρόδοτος (ΙΙ 123), σε σχετικό εδάφιο για τη μετενσάρκωση, υποστηρίζει ότι οι Αιγύπτιοι ήταν πρώτοι που πίστευαν στην αθανασία της ψυχής και ότι αυτή, μετά τη φθορά του σώματος, επανενσαρκώνεται σε άλλο πλάσμα που γεννιέται εκεί τη στιγμή, μέχρις ότου διανύσει ολόκληρο τον κύκλο των ζωικών υπάρξεων (ζώα, αμφίβια και πτηνά). Τότε επανέρχεται και εγκαθίσταται σε ένα ανθρώπινο σώμα. Η όλη εξέλιξη διαρκεί 3.000 χρόνια. Ο Ηρόδοτος ισχυρίζεται ότι η θεωρία αυτή οικειοποιήθηκαν και δίδαξαν μερικοί Έλληνες υπονοώντας ασφαλώς τον Πυθαγόρα και τον Εμπεδοκλή.


ΠΤΩΣΗ Ή ΚΑΘΟΔΟΣ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ;
Ο Πλάτωνας (Φαίδρος 245 C) κάνει λόγο για την αθανασία της ψυχής, λέγοντας ότι αυτή φέρει εξ αρχής φτερούγες οι οποίες, όσο διατηρούνται δυνατές, τη συγκρατούν στις υπερουράνιες περιοχές, ενώ όταν χάσει αυτή τη δύναμη, ενσαρκώνεται κατά πρώτον σε ανθρώπινα σώματα, για να μπορέσει να επιτύχει εκ νέου την άνοδό της, ενώ, αν δεν τα καταφέρει, είναι δυνατόν να «βυθιστεί» σε σώματα ζώων.


Υπογραμμίζει ότι η ψυχή ενός αληθινού φιλόσοφου ύστερα από 3.000 χρόνια μπορεί να αποκτήσει και πάλι τα φτερά της και να ξαναγυρίσει εκεί που ανήκει, ενώ για τις κοινές ψυχές απαιτείται διάσημα τουλάχιστον 10.000 χρόνων. Οι γεννήσεις σε ανθρώπινα ή και σε ζωικά σώματα είναι μάλλον το επακόλουθο μιας πτώσης ή υποβάθμισης από έναν ανώτερο κόσμο σε άλλον κατώτερο, με τη δυνατότητα, όμως να ανυψωθεί και πάλι προς την πηγή του Ανώτερου. Ο Πλάτωνας είναι γνωστό ότι θεωρούσε το σώμα τάφο της ψυχής και στον Κρατύλο συμπλέει με τη διδασκαλία του Ορφέα, ότι δηλαδή η ψυχή τιμωρείται μέσω της ένωσής της με το σώμα.


Ο μύθος της πτώσης των ψυχών από τον υπερκόσμιο ουρανό σε ένα υλικό σώμα αποτελεί την πρώτη άποψη της παλιάς αντίθεσης μεταξύ των φιλοσόφων, ενώ η άλλη υποστηρίζει την κάθοδο της ψυχής του ήδη. Η διαφορά των εννοιών είναι μέγιστη και αυτός που αναλαμβάνει να δώσει σαφείς και ακριβείς απαντήσεις στο ερώτημα «γιατί η ψυχή εγκαταλείπει την ευδαιμονία της και έρχεται να δοκιμαστεί ενσαρκωμένη στη Γη» είναι ο Πλωτίνος, ο καθαυτό ιδρυτής του Νεοπλατωνισμού ο οποίος απαντά στις Εννεάδες (IV 3,14) ότι, αν σε παρέμενε στο νοητό κόσμο η ψυχή, θα διατελούσε σε αδράνεια, χωρίς να μπορεί να προσφέρει τίποτα στην καθολική εξέλιξη, αλλά ούτε και η ίδια θα εμπλουτιζόταν με την πείρα που της είναι αναγκαία για να δράσει. Μέσα από τις δοκιμασίες πάνω στη Γη κινητοποιεί και δραστηριοποιεί τις υπάρχουσες γνώσεις της, εφαρμόζει τις άπειρες δυνατότητες της και επανέρχεται πιο ισχυρή και τελειότερη από όσο ήταν πριν κατέλθει.


Ο ίδιος συνεχίζει, υποστηρίζοντας ότι, ακόμα κι αν η κάθοδος της ψυχής σε ένα σώμα θεωρηθεί αναγκαιότητα 0reincarnation2.jpgτης παγκόσμιας οργάνωσης ή λειτούργημα και όχι τιμωρία, δεν παύει να είναι για την ψυχή μια μεγάλη δοκιμασία από την οποία αυτή πρέπει να βγει νικήτρια. Εξαρτάται, λοιπόν, από την ενσαρκωμένη ψυχή αν η δοκιμασία της θα είναι ωφέλιμη και αποδοτική για την εξέλιξή της. Ο Πλωτίνος παρατηρεί ότι όλες οι ψυχές δεν συμπεριφέρονται με τον ίδιο τρόπο στη δοκιμασία της ενσάρκωσης. Μερικές υποκύπτουν στο κακό και στην αδικία. Η ψυχή που βάρυνε λόγω των σωματικών δεσμεύσεων δεν μπορεί να επανέλθει μετά το θάνατο στο νοητό κόσμο. Θα ενσαρκωθεί σε άλλο σώμα ανθρώπου η ζώου, σύμφωνα με τις προδιαθέσεις που απέκτησε κατά τη διάρκεια ζωής της. Έτσι, η τιμωρία των μοχθηρών και η ανταμοιβή των καλών υφίσταται μέσα στην αιώνια τάξη του κόσμου.


Ο Ολυμπιόδωρος (σχόλια Φαίδωνα του Πλάτωνα) περιγράφει την κάθοδο της ψυχής με θαυμαστό τρόπο: «Η ψυχή κορικώς κατέρχεται (σ.σ. με τον τρόπο της Περσεφόνης) σε γένεση, (σ.σ. Κόρη είναι το όνομα της Περσεφόνης), μερίζεται όμως από τη γένεση Διονυσιακώς, τοποθετείται στο σώμα Προμηθεϊκώς, άρα απελευθερώνεται από τα δεσμά της με τη χρησιμοποίηση της δύναμης του Ηρακλέους, επανασυναρμολογείται σε σύνολο με τη βοήθεια του Απόλλωνος και της Σωτήρος Αθηνάς και εξαγνίζεται με τη φιλοσοφική πειθαρχία».


Η σοφία των αρχαίων έκρυβε πίσω από τους μύθους του Ηρακλή, του Οδυσσέα και άλλων που κατέβηκαν στον ήδη και γρήγορα επέστρεψαν από αυτόν την απελευθέρωση από τη δουλεία της ενσάρκωσης, μέσω της εξαγνιστικής πειθαρχίας. Ο Πρόκλιος αναφέρει ότι ο Ηρακλής, εξαγνισμένος με ιερές μυήσεις, πήρε θέση ανάμεσα στους θεούς. Είναι γνωστή η τρομερή κατάσταση της ψυχής του όσο διάστημα ήταν αιχμάλωτος της σωματικής του φύσης.


Ο Πίνδαρος σε ένα απόσπασμα ενός ποιήματος που αναφέρει το διάλογο του Πλάτωνα Μένων αναφέρει η Περσεφόνη στέλνει τις ψυχές που δέχθηκε στα βασίλεια του ’δη για κάθαρση, ύστερα από εννέα χρόνια στον πάνω κόσμο. Και ότι από τις ψυχές αυτές προέρχονται μεγαλοφυείς βασιλιάδες και δυνατοί άνδρες τόσο σε δύναμη όσο και σε σοφία.

Ο Εμπεδοκλής ασχολείται με τη θεωρία της περιπλάνησης των ψυχών σε μια σειρά από διασωθέντα αποσπάσματα (Diels, Προσωκρατικοί). Στο απόσπασμα Β 115 λέει ότι, εάν μια ψυχή κηλιδωθεί από πράξη φόνου, επιορκίας ή άλλου εγκλήματος, «ντύνεται» τη μορφή θνητού και περιφέρεται μακριά από την χώρα των Μακάρων και παραδίνεται από το ένα στοιχείο στο άλλο. «Ένας εξ αυτών είμαι κι εγώ, ένας από τους θεούς εξόριστος και περιπλανώμενος, διότι ακολούθησα τις προτροπές της Διχόνοιας», ομολογεί ο ίδιος ο Εμπεδοκλής. Στο απόσπασμα Β 117 ισχυρίζεται ότι υπήρξε νεανίας, κόρη, θάμνος, πτηνό κι άφωνο ψάρι.


0soul-love-art-home.jpgΗ ΑΛΛΗΓΟΡΙΑ ΤΗΣ «ΘΕΙΑΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ»
Η θεωρία της μετενσάρκωσης παραδέχεται τόσο την πτώση της ψυχής σε ζωικά σώματα ένεκα τιμωρίας όσο και την αναγωγή των αξιών σε σώματα ηρώων, αντίθετα με τη σύγχρονη θεωρία της μετενσάρκωσης που θεωρεί τη γραμμική εξέλιξη των ψυχών μέσω της βελτίωσης από τις προοδευτικές ενσαρκώσεις στη Γη.


Ο Πορφύριος, από τους σημαντικότερους νεοπλατωνικούς φιλοσόφους, αρνείται σε δυο σημεία την πλατωνική θέση, λέγοντας ότι η ανθρώπινη ψυχή δεν μπορεί να τεθεί σε σώμα ζώου, όπως και ότι η ανθρώπινη ψυχή «άπαξ καθαρθείσα», δεν επανέρχεται πλέον σε σώμα ανθρώπου, αλλά ακολουθεί το πεπρωμένο της που είναι η αποθέωση, δηλαδή η εγκατάστασή της σε Μακάρια Πεδία.



Εξαίρεση αποτελούν οι ψυχές των ηρώων που επανέρχονται οικιοθελώς στη Γη και ενσαρκώνονται, για να καθοδηγήσουν τους ανθρώπους. Τέτοια περίπτωση θεωρεί τον Πυθαγόρα που ενσαρκώθηκε με σκοπό να μεταλαμπαδεύσει την πείρα του στην ανθρωπότητα. Το γεγονός ότι ο Πυθαγόρας μυήθηκε στα διάφορα Μυστήρια δεν αλλάζει την κατάσταση, γιατί έπρεπε να «αναμνηστεί» την αλήθεια που «εν σπέρματι» κατείχε και να προσαρμοστεί στο χώρο και στο χρόνο που γεννήθηκε.


Ο Ιεροκλής στο υπόμνημά του Χρυσά Έπη του Πυθαγόρα (στ. 55) σχολιάζοντας το στίχο «Ούτε τα ανέλπιστα να ελπίζεις ούτε και τίποτα να σου διαφεύγει εκ των όντων», καταφέρεται σαφώς εναντίον της πλάνης εκείνων που ερμηνεύσουν κατά γράμμα την πυθαγόρεια και πλατωνική διδασκαλία για τη μετεμψύχωση:
«Εάν κάποιος περιμένει μετά το σωματικό του θάνατο να ντυθεί η ψυχή του το σώμα ενός άλογου ζώου, λόγω των ατελειών του ή φυτού, λόγω της αδράνειας των αισθημάτων του και ο ίδιος, παίρνοντας δρόμο αντίθετο από εκείνους που μεταβάλουν την ουσία του ανθρώπου σε ανώτερο ον, πιστεύει σε ανέλπιστες αξίες, κατακρημνίζοντας την ψυχή του σε μια κατώτερη ουσία, απατάται και αγνοεί τελείως το είδος της ψυχής η οποία ουδέποτε μπορεί να αλλάξει».


Ισχυρίζεται ότι η θεωρία της μετεμψύχωσης δεν είναι παρά μια εικόνα, μια αλληγορία, για να μας διδάξει ότι ο άνθρωπος γίνεται όμοιος με τα ζώα ένεκα των ελαττωμάτων του ή θεός ένεκα της αρετής του.
Για τη μετά θάνατον του σώματος αθανασία της ψυχής πολλά ειπώθηκαν κατά τη διάρκεια των αιώνων από τα διάφορα φιλοσοφικά κινήματα (Παράδεισος και Κόλαση, Τάρταρα, Ηλύσια πεδία κλπ). Όλα αυτά όμως είναι αλληγορίες και υποθέσεις τις οποίες οι εκάστοτε διανοητές συνέλαβαν και διατύπωσαν μυθολογικά και των οποίων η αληθοφάνεια δεν είναι δυνατό να αποδειχθεί διανοητικά ή με συλλογισμούς.
Εκείνο που πρέπει ο άνθρωπος να αντιληφθεί και να παραδεχθεί είναι ότι οι νόμοι που διέπουν τη μεταθανάτια ζωή είναι ανώτεροι της ανθρώπινης διάνοιας, είναι αδέκαστοι, αλλά συγχρόνως δίκαιοι και είναι αδύνατον να αστοχήσουν ή να παραπλανηθούν.
Ο Ιεροκλής διακηρύσσει: «Ευσεβής είναι εκείνος που κατέχει τη Θεία Επιστήμη και προσφέρει εις το Θείον ως άριστη τιμή τη δική του τελείωση. Κάθε άνθρωπος, προσπαθώντας κατά άλλον τρόπο να τιμήσει το Θείον και μη προσφέροντας ως θυσία τον ίδιο τον εαυτό του, γινόμενος παρανάλωμα εξωτερικής ευπορίας, εκτελεί πράξη άχρηστη και μάταιη».



"Η νέα ζωή δεν αρχίζει να αναπτύσσεται εκεί ακριβώς που είχε σταματήσει. Δεν επαναλαμβάνει και δεν 0reincarnation4.jpgσυνεχίζει μόνον την προηγούμενη επιφανειακή προσωπικότητα και την εξωτερική εμφάνισή μας. Διαδραματίζεται μια αφομοίωση, μια αποβολή, μια ενδυνάμωση και μια αλλαγή των παλιών χαρακτηριστικών και κινήτρων, μια ανακατάταξη της προηγούμενης εξέλιξης και μια επιλογή μελλοντικών στόχων, χωρίς να καρποφορήσει και να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της εξέλιξης. Γιατί κάθε γέννηση είναι μια καινούρια αρχή η οποία, αν και στηρίζεται στο παρελθόν, δεν αποτελεί τη μηχανική του προέκταση. Η αναγέννηση δεν είναι μια διαρκής επανάληψη, αλλά μια διαδικασία, το μηχανικό μέρος μιας εξελικτικής διαδικασίας."
Σρι Ορομπίντο


"Απλώς και μόνον το γεγονός ότι οι άνθρωποι μιλούν για αναγέννηση και ότι μια τέτοια ιδέα υφίσταται, σημαίνει ότι ένα απόθεμα ψυχικών εμπειριών που σχετίζονται με αυτόν τον όρο θα πρέπει πράγματι να υπάρχει. Η αναγέννηση είναι μια επιβεβαίωση που θα πρέπει να περιλαμβάνεται ανάμεσα στις πιο βασικές για την ανθρωπότητα."
Καρλ Γιούνγκ

Ο συμβολισμός του "Ying Yang"

Ένα σύμβολο χρησιμοποιημένο από εκατομμύρια ανθρώπους κάθε ηλικίας, εθνικότητας, φυλής και φύλου. Το συναντάμε χαραγμένο σε μπρελόκ, περιδέραια, δαχτυλίδια, ζωγραφισμένο σε τοίχους και σε μπλουζάκια.
Όπως όλα τα σύμβολα μιλά στο ασυνείδητο και μας γοητεύει, μας μαγνητίζει, με ένα μυστηριώδη τρόπο.


Εκφράζει το καλό και το κακό λένε κάποιοι - μάλλον πολύ επιφανειακά - και αυτό είναι μόνο μια πολύ παιδική ερμηνεία του συμβόλου.
Όλη η κινέζικη σκέψη και κοσμογονία είναι κλεισμένη σε αυτό το σύμβολο, η ζωή, ο θάνατος, ο φόβος, η δύναμη, το σκοτάδι, το φως.
Το Γιν και το Γιάνγκ είναι οι δύο αντίθετοι και συμπληρωματικοί πόλοι της φύσης.


Το Γιάνγκ είναι το άσπρο. Είναι αυτό που ευθύνεται για την κίνηση, την επιθετικότητα, την πρωτοβουλία, τη δημιουργικότητα, την αρσενική δύναμη, τα επιβεβαιωμένα συναισθήματα, τον Ουρανό, το φως, τη λαμπρότητα, τη φωτιά, τη τόλμη, τα βουνά που διεισδύουν στον ουρανό, το θερμό, το σκληρό, το ζεστό. Γιανγκ σημαίνει ''σημαίες που κυματίζουν στον ήλιο'' δηλαδή λαμπρό ή φωτεινό.


Το Γιν είναι το μαύρο. Είναι αυτό που ευθύνεται για το σκοτάδι, την παθητικότητα, την ακινησία, τη δεκτικότητα, το θηλυκό στοιχείο, την έλλειψη ζωής, τη σελήνη, τη νύχτα, το ψυχρό, τις κοιλάδες της φύσης που δέχονται και συντηρούν, προστατεύουν τη ζωή μέσα τους, τη μήτρα στα γυναικείο σώμα, τις σπηλιές, τα στάσιμα νερά, το αδύναμο, το απαλό, το υποχωρητικό, τα σκοτεινά και ύπουλα συναισθήματα. Γιν σημαίνει ''συννεφιασμένος, σκοτεινιασμένος''.
Αυτές οι δύο μορφές ενέργειας αποτελούν εκφράσεις της μίας, μοναδικής, έσχατης πραγματικότητας που είναι πέρα από τη μορφή και την ουσία, πέρα από κάθε δυαδισμό. Το ΤΑΟ.


Αν παρατηρήσουμε το σύμβολο, το Τάι-ήσι Του όπως ονομάζεται, θα δούμε ότι αποτελείται από ένα κύκλο που το ένα του μισό είναι άσπρο με ένα μαύρο σημείο μέσα του και το άλλο του μισό μαύρο με ένα άσπρο σημείο μέσα του. Είναι οι δύο δυνάμεις της φύσης που μάχονται, το λευκό και το μαύρο, έτσι ώστε η μια να διαδέχεται ακατάπαυστα την άλλη και έτσι να δημιουργείται ο κόσμος με τις αποχρώσεις του.


Καθώς το σύμβολο κινείται το μικρό μαύρο σημείο μέσα στο αντίθετο μισό άσπρο μεγαλώνει κι ενισχύεται, έτσι ώστε κάποια στιγμή καταλαμβάνει ολόκληρο το χώρο του και το αντικαθιστά. Αυτή η κίνηση της ενέργειας έχει σαν αποτέλεσμα να δημιουργούνται οι ενδιάμεσες καταστάσεις στη φύση που κάνουν τον κόσμο πολύμορφο, περιπλοκότερο και πιο πλήρη. Στην κίνηση αυτή οφείλεται η αέναη εναλλαγή των τεσσάρων εποχών , η πολυμορφία του εδάφους όπως θα μας ερμηνεύσει το Φενγκ Σουι, οι εναλλαγές του καιρού, οι εναλλαγές της διάθεσής μας, η αέναη γέννηση αρσενικών και θηλυκών σωμάτων. Χωρίς αυτήν, ο κόσμος της ύλης, η ''Μάγια'' σύμφωνα τους Ινδούς, θα ήταν μονότονος, μονόπλευρος.


Η διδασκαλία του Γιν Γιανγκ κρύβεται πίσω από το Φεγνκ Σουι. Αυτή η αρχαία τέχνη της γαιομαντείας στοχεύει στην κατανόηση της φύσης και στην εναρμόνιση των δημιουργικών και δεκτικών ενεργειών του χώρου.
Στόχος είναι η ισορροπία. Αυτή η ισορροπία που χρειάζεται στην κάθε περίπτωση. Έτσι σύμφωνα με αυτή την τέχνη στις κατοικίες των ζωντανών πρέπει να κυριαρχεί η ζωοδότρα ενέργεια Γιανγκ , ιδιαίτερα στα παιδικά δωμάτια. Στα υπνοδωμάτια αντίθετα πρέπει να κυριαρχεί η ενέργεια Γιν αφού είναι χώρος ανάπαυσης και χαλάρωσης. Η υπερβολική ενέργεια γιν προκαλεί ασθένεια, απώλεια , ακόμη και θάνατο. Αντίθετα η ενέργεια Γιν βοηθά το σώμα και θεραπεύει τις ασθένειες, γιατί πάλλεται, σφύζει από ζωή και φέρνει καλοτυχία.
Η διδασκαλία του Γιν Γιανγκ έχει διαποτίσει και τις πολεμικές τέχνες. Το ΤΑΟ είναι πηγή τροφής για την ανάπτυξη των παραδοσιακών πολεμικών τεχνών στην Κίνα. Η δουλειά τους είναι περισσότερο εσωτερική , όπως για παράδειγμα τα μοναστήρια των Σαο Λιν.


Σύμφωνα με τον Ταοϊσμό τα πράγματα έχουν δύο αντίθετες δυνάμεις , το Γιν και το Γιανγκ, δύο όψεις που αλλοστηρίζονται, βοηθιούνται και μάχονται. Αυτές οι αρχές χρησιμοποιούνται για τη φυσική και νοητική προετοιμασία στις Πολεμικές Τέχνες, βασισμένες στην ενέργεια ΤΣΙ που αποτελείται από το Γιν και το Γιανγκ.


Στις πολεμικές τέχνες το Γιάνγκ είναι ακόμα το ανώτερο, η ζωή, η καλοσύνη, η γενναιότητα, η ομορφιά η αρετή, η τάξη. Όλα αυτά τα ηθικά, πνευματικά στοιχεία που χρειάζεται να ξυπνήσουμε μέσα μας για να γίνουμε πολεμιστές και Άνθρωποι. Το Γιν είναι το υποχθόνιο, η κακία, ο εγωισμός, το άσχημο, η αταξία, η παρακμή, το μίσος. Η εκπαίδευση των πολεμιστών είναι μια μάχη του Γιν και του Γιανγκ και ο δρόμος της αυτοπραγμάτωσης.


Η παραδοσιακή Κινέζικη ιατρική βασίζεται στα στοιχεία Γιν και Γιανγκ του ανθρώπινου σώματος. Κάθε αρρώστια θεωρείται διατάραξη της ισορροπίας ανάμεσα στα δύο αυτά στοιχεία. Γενικά , το εσωτερικό μέρος του σώματος είναι Γιανγκ και η επιφάνεια είναι Γιν. Το πίσω μέρος είναι Γιανγκ και το μπροστά είναι Γιν. Μέσα στο σώμα υπάρχουν όργανα Γιν και όργανα Γιάνγκ. Η ισορροπία στο σώμα διατηρείται χάρη στη συνεχόμενη σωστή ροή του ΤΣΙ, ''ζωτική ενέργεια'' που κυκλοφορεί διαμέσου ενός συστήματος ''μεσημβρινών''. πάνω στις γραμμές των μεσημβρινών του σώματος βρίσκονται τα σημεία που εφαρμόζεται η θεραπευτική μέθοδος του βελονισμού.


Αν η ροή του ήσι ανάμεσα στα στοιχεία Γιν και Γιανγκ σταματήσει, το άτομο αρρωσταίνει και η αρρώστια θεραπεύεται με την τοποθέτηση βελόνων σε διάφορα σημεία του σώματος που αποκαθιστούν τη ροή του ήσι.
Αυτές είναι μερικές από τις εφαρμογές την πανάρχαιας διδασκαλίας του Γιν και του Γιανγκ. Τόσο αρχαία όσο και τα βουνά και οι κοιλάδες που σχηματίζονται από την κίνησή του. Τόσο σοφό όσο τα άστρα και η ζωή που υπάρχουν επειδή αυτό υπάρχει. Όπως σε κάθε αρχαία γνώση απλά προσπαθούμε να ακούσουμε , να ερμηνεύσουμε το μεγαλείο και τη γνώση που κρύβει. Όποιος συνειδητοποιεί το Γιν και το Γιανγκ ερμηνεύει το σύμπαν και γίνεται συνεργός της αέναης ροής των πραγμάτων ή της Εξέλιξης.

ΟΙ ΛΥΣΕΙΣ ΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ ΣΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ



Ο σύγχρονος άνθρωπος ζει σ’ έναν κόσμο ιδιαίτερα πιεστικό. Οι ρυθμοί ζωής ειδικά στις μεγαλουπόλεις είναι ιλιγγιώδεις, τα περιβάλλοντα - εργασιακό, κοινωνικό, ακόμη και οικογενειακό-ανταγωνιστικά, η βία, οι εθνικισμοί και η μισαλλοδοξία αναβιώνουν, η κοινωνία στηρίζεται σεθεσμούς που παραπαίουν ή δε λειτουργούν, το φυσικό περιβάλλον εκπέμπει σήματα συναγερμού και η επιβίωση γίνεται όλο και πιο δύσκολη. Η καθημερινή ζωή χάνει την ομορφιά και και τη γοητεία της και κυριαρχούν το άγχος, η μοναξιά, η ρουτίνα, η σκληρότητα, η αδικία και το τοπίο που ξετυλίγεται μπροστά μας μοιάζει ιδιαίτερα ζοφερό.

Σ’ έναν τέτοιο κόσμο είναι ίσως δύσκολο να μιλήσουμε για φιλοσοφία. Υπάρχει όμως μια αλήθεια που δεν πρέπει να ξεχνάμε, ότι στον κόσμο της ύλης δεν υπάρχει απολυτότητα αλλά πολλαπλότητα, οπότε υπάρχουν τουλάχιστον δυο διαφορετικοί τρόποι για να αντιληφθούμε και να ζήσουμε την καθημερινότητά μας, ένας ζοφερός και ένας φωτεινός.



Κανοντας ένα ταξίδι στο χρόνο βρίσκουμε στην Πολιτεία του Πλάτωνα ένα μύθο, το «μύθο της σπηλιάς» που αναφέρεται σε αυτούς τους 2 διαφορετικούς τρόπους αντίληψης και βίωσης της ζωής.

Μας μιλά για μια σπηλιά, μια μικρογραφία του κόσμου μας, που μέσα σ’ αυτήν υπάρχουν 3 κατηγορίες ανθρώπων. Οι περισσότεροι λέγονται δεσμώτες και βρίσκονται αλυσοδεμένοι, και δεμένοι χειροπόδαρα με τέτοιο τρόπο που να μην μπορούν να δουν τίποτα πέρα από μια οθόνη που βρίσκεται μπροστά τους. Στην οθόνη προβάλλονται οι σκιές κάποιων αντικειμένων που μεταφέρονται από το δεύτερο είδος, τα «αφεντικά της σπηλιάς» και που οι δεσμώτες θεωρούν αληθινά.

Από καιρού εις καιρόν κάποιοι δεσμώτες καταλαβαίνουν πως αυτό που ζουν δεν είναι η πραγματικότητα και τολμούν να λύσουν τα δεσμά τους κα να ξεκινήσουν της έξοδο από τη σπηλιά, την έξοδο προς το φως. Αυτή είναι η τρίτη κατηγορία ανθρώπων, οι φιλόσοφοι. Δεν αρκούνται στο σκοτάδι, στη μίζερη καθημερινότητα, αλλά αναζητούν το φως, αναλαμβάνουν την ευθύνη της ζωής τους και τολμούν να την αλλάξουν. Είναι αυτοί που παρότι έχουν βγει από τη σπηλιά επιστρέφουν από αγάπη προς τους υπόλοιπους, για να τους δείξουν τον τρόπο να κάνουν τη ζωή τους φωτεινή και δημιουργούν πραγματικό πολιτισμό.



Στην ιστορία της ανθρωπότητας έχουμε δείγματα από υψηλούς πολιτισμούς, όπως ο Αιγυπτιακός, ο Ελληνικός, ο Ινδικός, οι Προκολομβιανοί πολιτισμοί της Αμερικής και από πολλούς Μεσαίωνες. Ψάχνοντας κοινά στοιχεία στους μεγάλους πολιτισμούς συμπεραίνουμε ότι κάθε πολιτισμός μπορεί να παρασταθεί ως μια πυραμίδα, με πλευρές την Πολιτική, τη Θρησκεία, την Επιστήμη και την Τέχνη και με βάση την Παράδοση ή Φιλοσοφία.














piramid.JPG







Κάθε πολιτισμός πρέπει να μπορεί να εναρμονίζει τις αντιφάσεις και τα διδάγματα του παρελθόντος και να καλλιεργεί τις θεμεμιώδεις πνευματικές αξίες. Στο σημείο αυτό έρχεται η φιλοσοφία, η παράδοση, αυτή πουμπορεί να μας διδάξει το «πώς» και το «γιατί» των ανόδων και των καθόδων των πολιτισμών, ώστε να μπορούμε να ξαναδημιουργήσουμε τα θετικά και να αποφύγουμε τα λάθη.



Η ρίζα της φιλοσοφίας ανάγεται στον αρχαιότατο παγκόσμιο θεσμό των μυστηρίων. Από εκεί πήγασαν οι αλήθειες που στη συνέχεια εξηγήθηκαν και προσαρμόστηκαν στις διαφορετικές ιστορικές στιγμές από φιλοσοφικά συστήματα σε Ανατολή και Δύση και δομούν μια νέα αντίληψη για το σύμπαν, τον άνθρωπο και την κοινωνία, εκφάζοντας αυτό που ο Πλάτωνας ονόμασε Αρχέτυπα.

Καθεμιά από τις πλευρές της πυραμίδας του πολιτισμού σχετίζεται και εκφράζει ένα νοητικό αρχέτυπο, ένα ιδεώδες καθώς όπως χαρακτηριστικά αναφέρει και το αιγυπτιακό κείμενο Κυμβάλειο «Το σύμπαν είναι νοητικό».

arxetipo.JPG

Όταν ένας πολιτισμός στηρίζεται σε ένα Ιδεώδες, το οποίο επειδή δεν είναι φτιαγμένο απ' τους ανθρώπους αφού είναι πνευματικό ον, μπορεί να δράσει σε όλα τα επίπεδα και να μεταλλάξει αυτούς που το ακολουθούν, τότε η φιλοσοφία μπορεί να εφαρμοστεί στην πράξη και η καθημερινή ζωήνα γίνει άκρως ενδιαφέρουσα.



Για να γίνει αυτό χρειάζεται να αλλάξουμε κάποιες αντιλήψεις που έχουμε για τον κόσμο και τον άνθρωπο. Το Σύμπαν που μας περιβάλλει δεν είναι ένα καλοκουρδισμένο ρολόι που λειτουργεί με φυσικούς νόμους αλλά ένα ζωντανό ον, που όπως όλοι οι ζωντανοί οργανισμοί, με μόνη εξαίρεση το μέγεθος, γεννιέται, αναπύσσεται και πεθαίνει. Υπάρχει σοβαρή πιθανότητα να υπάρχουν παράλληλα συμπάντα σε άλλες διαστάσεις, σε παράλληλους κόσμους, όπως ανέφερε ο Ιταλός αναγεννησιακός φιλόσοφος Τζορντάνο Μπρούνο, στα οποία πιθανά υπάρχουν άλλες μορφές ζωής.



Ο άνθρωπος δεν είναι απλά ένα υλικό ον που ζει για να παράγει και να διαιωνίζεται αλλά κυρίως ένα πνευματικό ον, που μέσα από διαδοχικές ενσαρκώσεις στον κόσμο της ύλης συγκεντρώνει εμπειρίες και εξελίσσεται, όπως καθετί εκδηλωμένο στο σύμπαν. Δεν είναι το κέντρο του σύμπαντος, αλλά μέρος του μυστηρίουπου μας περιβάλλει. Και χρειάζεται να φροντίζει όχι μόνο τις υλικές ανάγκες του, που ούτως ή άλλως δεν καλύπτονται ποτέ, αλλά επίσης τις ψυχικές, τις νοητικές και τις πνευματικές. Χρειάζεται επίσης ισορροπία ανάμεσα στη λογική, το συναίσθημα και τη δημιουργική φαντασία για να εκφράσει την πληρότητα της ύπαρξής του και να ζήσει ως ολοκληρωμένο και επιβεβαιωμένο ον.

Η καθημερινή ζωή μπορεί να γίνει πιο απλή αν φροντίσουμε να την

αναδιαμορφώσουμε. Στο χώρο της επιστήμης χρειάζεται μια επιστήμη συνδεδεμένη με την εσωτερική σοφία, στην οποία δεν θα έχει σημασία μόνο ο πειραματισμός αλλά και η φαντασία, που να ερευνά τους Νόμους της Φύσης και να προσφέρει τα συστήματα που εξασφαλίζουν μια πραγματική Οικολογία Πρέπει να είναι ανθρωπιστική, να υπηρετεί τον άνθρωπο και όχι τα συμφέροντα, να ευεργετεί το σύνολο της ανθρωπότητας χωρίς προκαταλήψεις και να στοχεύει στη βελτίωση και την αξιοπρέπεια της ανθρώπινης ζωής.

Στο χώρο του μυστικισμού χρειάζεται να αντιληφθούμε τον άνθρωπο ως μυστικιστικό ον (άνω + θρώσκω = "κοιτάζω προς τα επάνω"), νιώθω βιωματικά το θείο. Χρειάζεται να ξαναβούμε αυτή την πνευματική σύνδεση με την έννοια του θείου, πέρα από τις διάφορες ονομασίες που κατά καιρούς του αποδίδονται γιατί αυτό είναι που ξεχωρίζει τον άνθρωπο απ' το ζώο, το οποίο κατά τ' άλλα αναπνέει, έχει συναισθήματα και σε κάποιες περιπτώσεις αρκετά οργανωμένη σκέψη.plato.jpg



Στο χώρο της τέχνης χρειαζόμαστε μια τέχνη που θα συλλέξει τα καλύτερα στοιχεία των κλασικών συνδυάζοντας τα με τα σύγχρονα. Χρειάζεται επίσης να είναι κατανοητή, να μπορεί να μιλά στον καθένα στη δική του γλώσσα, να εκφράζει την ομορφιά και να έχει ένα μεταφυσικό μήνυμα, ικανό να ανυψώσει τη συνείδηση και να εμπνεύσει τη ζωή μας.



Απέναντι στην παιδαγωγική χρειάζεται να αντιληφθούμε ότι η αληθινή παιδαγωγική διδάσκει τον τρόπο με τον οποίο μπορούμε να ξυπνήσουμε την ικανότητα που έχουμε να μαθαίνουμε. Ο Πλάτωνας έλεγε ότι η μάθηση είναι ανάμνηση και ο Αριστοτέλης ότι ξεκινά από την έκπληξη. Μπρούμε να προσθέσουμε ότι είναι η χαρά της ξύπνιας συνείδησης όταν αντιλαμβάνεται την πληρώρα δυνάμεων και δυνατοτήτων που διαθέτει. Για να μπορέσει όμως η συνείδηση να ξυπνήσει δεν πρέπει να στοχεύουμε μόνο στην εκπαίδευση του νου αλλά ταυτόχρονα της καρδιάς και των χεριών, καλλιεργώντας χωρίς διακρίσεις τις λανθάνουσες ιδιότητες και ικανότητες κάθε ανθρώπου και στοχεύοντας στη μόρφωση και όχι στην απλή πληροφόρηση.



Μπροστά στη ζωή και το θάνατο πρέπει να αντιληφθούμε ότι είναι οι δυο πλευρές της μιας ζωής, οι δυο όψεις του ίδιου νομίσματος. Ο θάνατος έτσι όπως τον αντιλαμβανόμαστε δεν υπάρχει, είναι ένα φάντασμα που το δημιούργησαν τα «αφεντικά της σπηλιάς για να μας τρομάζουν. Η ζωή είναι μία με δυο όψεις, δυο πόλους, έναν στην ουράνια και ένα στη γήινη διάσταση. Στην πορεία μας ως όντα, γενιόμαστε και πεθαίνουμε και ξανά και ξανά, κινούμενοι ανάμεσα στις διαστάσεις, συλλέγοντας εμπειρίες. Και με αυτό τον τρόπο εξελισδόμαστε. Δεν πρέπει να φοβόμαστε το θάνατο, όπως ακριβώς δεν πρέπει να φοβόμαστε και τη ζωή. Το σημαντικό σε όλες τις διαστάσεις είναι το ύψος της συνείδησής μας και αυτό εξαρτάται από εμάς τους ίδιους.



Αναφορικά με το παρελθόν και το μέλλον χρειαζεται να αντιληφθούμε το παρελθόν μας όχι ως ένα βάρος αλλά ως ένα βάθρο που θα μας βοηθήσει να χτίσουμε ένα καλύτερο μέλλον. Το παρελθόν μας είναι η ιστορία μας, οι εμπειρίες μας που είναι απαραίτητες για την εξέλιξή μας.Και να ζούμε το παρόν με τον τρόπο των Στωικών που συμβούλευαν «Ζήσε κάθε μέρα σαν να ήταν η τελευταία σου», αντιμετωπίζοντας κάθε μέρα σαν μια πρόκληση, σαν μια ευκαιρία που πρέπει ν ααδράξουμε για να μάθουμε όλο και περισσότερα, να γίνουμε λίγο καλύτεροι.



Εφαρμόζοντας τη φιλοσοφία στη πράξη διαμορφώνεται ένας νέος άνθρωπος. Είναι

αυτός που γνωρίζει ότι το κλειδί της ζωής του και των μυστηρίων που τον περιβάλλουν βρίσκεται μέσα του. Ότι η βελτίωση της κοινωνίας ξεκινά από τη δική του βελτίωση, ότι κανένας δεν θα κάνει αυτό που αντιστοιχεί στη δική του ευθύνη, που δεν περιμένει θαύματα αλλά πιστεύει στο μυστήριο και ξέρει να ζει κάθε στιγμή με όλες του τις δυνάμεις. Μιλάει περισσότερο με τα έργα, παρά με τα λόγια, γιατί όλοι χρειαζόμαστε καλά παραδείγματα. Ξέρει να ζει και να ονειρεύεται. Είναι μια πηγή φωτός και μια ελπίδα για ένα καλύτερο μέλλον.

ΠΛΗΘΩΝ Ο ΓΕΜΙΣΤΟΣ
Ο ΥΠΟΚΙΝΗΤΗΣ ΤΗΣ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗΣ






Η Βυζαντινή αυτοκρατορία (324-1453) σε λίγο θα βυθιστεί στο σκοτάδι της Οθωμανικής κατοχής. Ο καιροί αλλάζουνκαι η φλόγα της φιλόσοφίας που επιβίωσε και δρούσε εν κρυπτώ μεταφέρετε τώρα στην δύση μέσα από έναν μεγάλο φιλόσοφο τον Πλήθων τον Γεσμιστό με σκοπό την αναγέννηση της .





Ο Πλατωνισμός και ο Νεοπλατωνσιμός αφού έχουν παραμείνει στην σκιά για οκτώ ολόκληρους αιώνες ξανάρχονται ξανά στο προσκήνιο του ενδιαφέροντος. Ο Πλήθων ήταν ο εμπνευστής της ίδρυσης της Πλατωνικής Ακαδημίας της Φλωρεντίας από τον Κόζιμο των Μεδίκων. Η αρχή της Ακαδημίας ήταν και η αρχή της Αναγέννησης στην Δύση. Η Φιλοσοφία ξαναπέρνει τα ηνία της εκπαίδευσης και της διαμόρφωσης των ανθρώπων και μια νέα εποχή γεννιέται.





Ο ίδιος θεωρούσε τον εαυτό του Ρωμαίο πολίτη και αυτό είναι μια αλήθεια γιατί ο όρος βυζαντινός είναι ένας νεολογισμός που εισήχθηκε από τον Ιούλιο Βόλφ το 1562 όταν ίδρυσε το Corpus istoriae Byzantinae. Η αυτοκρατορία μέχρι την άλωση της ονομαζόταν Ρωμαική και η πρωτεύουσα της ήταν η Νέα Ρώμη που χτίστηκε πάνω σε σχέδια του Σώπατρου νεοπλατωνικού φιλοσόφου μαθητή του Ιάμβλιχου.





Γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη γύρω στο 1360 μχ, σύμφωνα με τον μαθητή του Βησσαρίων. Περίπου 20 χρονών τον βλέπουμε να κατοικεί στην Ανδριανούπολη και να μαθητεύει κοντά σε ένα Ιουδαίο με το όνομα Ελισσαίος που υπηρετούσε στην αυλή του Μουράτ του Β'. Ο δάσκαλος αυτός φαινομενικά ήταν Ιουδαίος, αλλά στην ουσία ήταν ελληνιστής και πολύθεος. Εκεί διδάσκεται Πλάτωνα, Αριστοτέλη, Αβερρόη και τις διδασκαλίες του Ζωροάστρη.



Μετά τον θάνατο του Ελισσαίου, που πιθανόλογείται ότι κάηκε ζωντανός από τους Τούρκους, επειδή θεωρήθηκε η διδασκαλία του επικίνδυνη για το Ισλάμ, ο Πλήθων μεταβαίνει στην Κωνσταντινούπολη. Εκεί άρχισε να διδάσκει, αλλά η εκκλησία ενοχλήθηκε από την έντονη προτίμηση του στο αρχαίο ελληνικό πνεύμα και ιδιαίτερα στον Πλάτωνα, αλλά και από την επιρροή που ασκούσε, με αποτέλεσμα ο αυτοκράτορας Μανουήλ Β' να τον διώξει, ονομάζοντας τον αποστάτη σαν τον Ιουλιανό.





Η αποπομπή του θεωρήθηκε από τον Σχολάριο μεγάλη επιείκια επειδή κατ’ αυτόν έπρεπε να στιγματιστεί ή να απελαθεί «είς βάρβαρον γήν» ή να αχρηστευθεί με «άλλον τίνον τρόπον». Τον εκδίωξε ο ίδιος άνθρωπος που τον θεωρούσε και τον προσφωνούσε «φίλων άριστε και σοφότατε».





Αποσύρθηκε στο Μυστρά για πρώτη φορά το 1409. Του χαρίζονται κτήματα και υπηρετεί ως ανώτατος λειτουργός της δικαιοσύνης, ως σύμβουλος των Παλαιολόγων και ως δάσκαλος ενός κύκλου αφοσιωμένων μαθητών, μεταξύ των οποίων συναντάμε τους Βησσαρίωνα, Μάρκο Ευγενικό, Μιχαήλ Αποστόλη και Λαόνικο Χαλκοκονδύλη. Συχνά κατέφευγε στο Πληθώνιο Άντρο, ένα χώρο που είχε διευθετήσει και διακοσμήσει σύμφωνα με την αρχαία ελληνική παράδοση.





Εκτός από την σχολή του υπήρχε και ένας εσωτερικός πυρήνας στο οποίο γινόταν δεκτοί μόνο ορισμένοι μαθητές του. Αυτό φαίνεται μέσα από τα κείμενα του Ιερώνυμου Χαριτώνυμου στο οποίο παραπονιέται ότι δεν έγινε δεκτος σε αυτήν. Εκεί διδασκόταν η αρχαία θρησκεία των προγόνων και η λατρεία των αρχαίων θεών. Το θεωρητικό κείμενο της πίστης αυτής βρέθηκε σε ένα αυτοβιογραφικό χειρόγραφο του Πλήθωνα, το οποίο περιλάμβανε μια περίληψη των δογμάτων του Ζωροάστρη και του Πλάτωνα.





Ενας μαθητής αυτής της σχολής ήταν ο Ιουβενάλιος, τον οποίο ο Γεννάδιος Σχολαριος αποκάλεσε «μύστη του ψεύδους». Περιόδευε σε μοναστήρια, ξενώνες, πανηγύρια και εκφωνούσε πύρινους λόγους, στους οποίους κατηγορούσε την πολιτεία και την εκκλησία για διαφθορά, διαδίδοντας τις διδασκαλίες του Πλήθωνα και το νέο πολιτειακό σύστημα. Καταδιώχτηκε και θανατώθηκε δια πνιγμού κατόπιν εντολής του Σχολάριου.





Ο αυτοκράτορας Ιωάννης ο Παλαιολόγος σε μια από τις περιοδείες του στην Πελοπόνησσο φροντίζει να έρθει σε επαφή με τον έλληνα φιλόσοφο για να ζητήσει την γνώμη του για το φλέγον ζήτημα τότε της ένωσης των δύο εκκλησιών. Ο Πλήθων προβλέπει ότι αυτή η προσπάθεια θα αποτύχει αλλά είναι μέλος της ελληνικής αντιπροσωπείας στην σύνοδο Φερράρας-Φλωρεντίας για την ένωση των εκκλησιών. Το ταξίδι αυτό αποτελεί σημαντικό σταθμό στην ιστορία της διάδοσης των ελληνικών γραμμάτων στην Δύση. Στην σύνοδο ο Πλήθων υποστήριξε τις απόψεις των βυζαντινών και αντιτάχτηκε στην ένωση των εκκλησιών.





Εκεί είχε επίσης την ευκαιρία να συναντηθεί με επιφανείς Ιταλούς ουμανιστές και να γίνει ο εισηγητής του πλατωνισμού στην Ιταλία της αναγέννησης και ο εμπνευστής της ίδρυσης της Πλατωνικής Ακαδημίας της Φλωρεντίας από τον Κόζιμο των Μεδίκων. Έτσι στο περιθώριο των συζητήσεων ο Πλατωνισμός και ο Νεοπλατωνσιμός αφού έχουν παραμείνει στην σκιά για οκτώ ολόκληρους αιώνες ξανάρχονται ξανά στο προσκήνιο του ενδιαφέροντος.Εκεί εκφώνησε την περίφημη πραγματεία του «Περί ων Αριστοτέλης προς Πλάτωνα διαφέρεσθαι» υποστηρίζοντας την υπεροχή του Πλάτωνα πάνω στον Αριστοτέλη. Η μελέτη αυτή είναι η αρχή της πτώσης της Σχολαστικής φιλοσοφίας που στηρίχθηκε στον Αριστοτέλη για την ταξινόμηση και κατάταξη των έργων της εκκλήσιας.







«Εμπρός λοιπόν, λόγιοι θεοί, όποιοι και όσοι είσθε και εποπεύετε στις επιστήμες και στις αληθινές γνώμες, δώστε τες σε αυτούς που θέλετε, σύμφωνα με την θέληση του Διός, του μεγάλου Πατέρα και Βασιλέα όλων. Γιατί δεν μπρούμε χωρίς εσάς εμείς να εκτελέσουμε αυτό το μεγάλο έργο. Αλλά εσείς οδηγείστε μας σε αυτούς τους λόγους και δώστε αυτή η συγγραφή να γίνει επιτυχής όσο το δυνατόν περισσότερο και κτήμα αιώνιο στους ανθρώπους που θέλουν, και στο ιδιωτικο και στο δημόσιο βίο, να ζήσουν κάλλιστα και άριστα».





Με αυτά τα λόγια άρχίζει τοτέταρτο κεφάλαιο με τίτλο «Προσευχή προς τους προστάτες θεούς του λόγου» από το πρώτο βιβλίο του έργου Πλήθωνος Νόμοι. Σε αυτό το έργο συνοψίζεται όλοκληρο το πρόγραμμα των θρησκευτικών, πολιτικών και κοινωνικών μεταρυθμίσεων τις οποίες εισηγήθηκε ο Πλήθων στους δεσπότες του Μοριά. Το έργο δεν σώζεται ολόκληρο γιατί κάηκε δημόσια κατόπιν εντολής του Πατριάρχη Γεννάδιου καιεξόρκιζε του πάντες να κάνουν το ίδιο για οποιοδήποτε αντίγραφο. Ο Δημήτριος Ράλλης όμως διέσωσε από τον αφανισμό πολλά αποσπάσπασματα. Είναι χωρισμένο σε τρία βιβλία. Από τα 31 κεφάλαια του πρώτου έχουν διασωθεί μόνο τα 4 πρώτα. Από τα 27 του δέυτερου μόνο δύο και από τα 43 του τρίτου έχουν διασωθεί μόνο εννιά.





Το σύστημα του Πλήθωνα αποβλέπει στην επικράτηση μιας παγκόσμιας θρησκείας, βασισμένης κυρίως στην Νεοπλατωνική φιλοσοφία. Ο μόνος οδηγός του ανθρώπου κατά τον Πλήθων είναι η φιλοσοφία. Η ιδανική πολιτεία θα έχει πολίτευμα παρόμοιο με της αρχαίας Σπάρτης σε συνδιασμό με τις Πλατωνικές αντιλήψεις.

Στο πρώτο κεφάλαιο του πρώτου βιβλίου με τίτλο «Περί της διαφοράς δοξασιών μεταξύ των ανθρώπων, σε σχέση με τα πλέον σημαντικά ζητήματα» αναφέρει ότι η ίδια η φύση θέλησε οι άνθρωποι να ζήσουν «ευδαιμόνως». Αλλά ενώ ο σκοπός είναι ο ίδιος οι δρόμοι που διαλέγουμε για την ευδαιμονία είναι πολλοί και έτσι προκαλείται ανωμαλία και ταραχή. Για να μας βγάλει η φιλοσοφία από αυτό τον λαβύρινθο πρέπει να εξεταστεί « Τι είναι άνθρωπος, ποια είναι η φύση του και ποια η δυναμή του». Αλλά για να λύσουμε το πρόβλημα αυτό, πρέπει πρώτα να θέσουμε το έρώτημα «για την φύση όλων των πραγμάτων, ποιο είναι το άρχαιότερο όν, ποιες είναι οι δευτερες και τρίτες φύσεις, ποιες οι τελευταίες και ποια η δύναμη της καθεμιάς». Έτσι εξηγεί γιατί είναι υποχρεωμένοςνα αρχίσει από τους θεούς.





Στο πέμπτο κεφάλαιο του πρώτου βιβλίου με τίτλο «Γενικές αρχές περι θεών» διδάσκει ότιοι θεοί είναι νοητικές φυσικές ενέργειες που διοικούν ένα ορισμένο βασίλειο. Ο Ποσειδών την μορφή, το όριο και το συγκεκριμένο κάλλος, η Ήρα την πολλότητα, ο Απόλλων την ταυτότητα, η Άρτεμις την διάκριση, ο Ήφαιστος την μονιμότητα, ο Διόνυσος την αυθόρμητισμό, η Αθηνά την δεκτική κινηση και την απόριψη του περιττού κ.α.





Στο δεύτερο κεφάλαιο του πρώτου βιβλίου με τίτλο «Περί ηγεμόνων και βελτίστων λόγων» ανζαζητεί την μέθοδο η οποία θα μας βγάλει από την σύγχιση και θα μας οδηγήσει στην αλήθεια. Η μέθοδος αυτή είναι η αναζήτηση των λόγων των μεγάλων ανδρών του παρελθόντος και αναφέρει όλους τους μεγάλους σοφούς.





Στο δέυτερο βιβλίο και στο έκτο κεφάλαιο με τίτλο «Περι ειμαρμένης. Επιστροφή εις το ζήτημα της αθανασίας της ψυχής» λέει ότι όλα τα μέλλοντα είναι προκαθορισμένα, ότι τα πάντα έχουν την αιτία τους και έχουν την ρίζα τους στην αιωνιότητα, μια ρίζα αμετακίνητη που είναι η βούληση του Δία. Τον Δία τον ονομάζει «Αιτιώτατον» δηλ αιτία όλων των αιτιών. Στο εικοστό δεύτερο κεφάλαιο που δεν υπάρχει ο Πατριάρχης Γεννάδιος σε ένα γράμμα του λέει ότι υποστηρίζει την μετενσάρκωση.





Η «Επινομίς» περιέχει τα γενικά συμπεράσματα του Πλήθωνα. Λέει ότι ο άνθρωπος είναι σύνθετος και μέσα του διασταυρώνονται δύο είδη «αυτό που είναι ζωώδες και θνητό και αυτό που είναι αθάνατο και συγγενεύει με τους θεούς».





Ο Πλήθων πέθανε το 1452 στην Σπάρτη. Ο θανατός του προκάλεσε μεγάλη σύγχιση μεταξύ των μαθητών του, οι οποίοι δεν έβρησκαν λέξεις για να τον εξυμνήσουν. Ακόμη και αοι αμειλικτοι εχθροί του, Γεώργιος ο Τραπεζούντιος και Γεννάδιος Σχολάριος. ωμολόγησαν την σοφία του.



Η μικρή εσωτερική κοινότητα του Μυστρά διαλύθηκε μετά τον θανατό του, που συνέπεσε σχεδόν με την πτώση της αυτοκρατορίας. Οι αρχές της θρησκείας του και το πνεύμα της φιλοσοφία του δεν χάθηκαν, έζησαν μέσα από την Πλατωνική σχολή της Φλωρεντίας, η οποία ήταν ο κινητήρας της Αναγέννησης.

Όπως ο ίδιος έλεγε :

«Η Αναγέννησις είναι δυνατόν να επιτευχθεί δια της αφυπνίσεως των ηθικών δυνάμεων και της αξιοποίησης την πνευματικής κληρονομιάς».

ΠΥΘΑΓΟΡΑΣ

Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΔΑΣΚΑΛΟΣ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ



Ιστορικά στοιχεία



Στα τέλει του 6ου αιώνα π.Χ. ιδρύεται στον Κρότωνα, στην κάτω Ιταλία, η πρώτη σχολή φιλοσοφίας του κλασικού κόσμου, το Ομακοείο. Είναι μια προσπάθεια να γεφυρωθεί το χάσμα ανάμεσα στον κόσμο των μυστηρίων και στον κόσμο των ανθρώπων. Αποτελεί την αρχή μιας πλειάδας σχολών φιλοσοφίας που θα δημιουργηθούν αργότερα στην Ελλάδα και στην Ρώμη. Δημιουργός της είναι ο Πυθαγόρας από την Σάμο.





Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.





ΠυθαγόραςΟ Πυθαγόρας γεννήθηκε στην Σάμο, ανάμεσα στο 592 και το 572 π.Χ. Από μικρός εμφάνισε ιδιαίτερα χαρίσματα που θα προκαλέσουν αργότερα την δημιουργία ενός θρύλου που τον θέλει γιο του Απόλλωνα. Το ίδιο το όνομά του σημαίνει «αυτός που αναγγέλθηκε από την Πυθία».





Παίρνει μέρος στους Ολυμπιακούς αγώνες και στέφεται ολυμπιονίκης στην πάλη.

Ταξιδεύει στην Αίγυπτο και μυείτε στα μυστήρια της Μέμφιδος και της Ηλιούπολης. Μετά στην Φοινίκη και στην Χαλδαία όπου διδάσκεται αστρονομία και γεωμετρία. Τέλος φαίνεται ότι ήλθε σε επαφή με τους δρυίδες στη Γαλατία. Επιστρέφει στην Σάμο και ιδρύει μια σχολή καταφέρνοντας να κάνει πάνω από 3000 μαθητές.





Η αίγλη του προκαλεί τις αντιδράσεις της εξουσίας της Σάμου και έτσι αναγκάζεται να φύγει, όπου μετά από ένα αρκετά μακρύ ταξίδι φτάνει στον Κρότωνα και ιδρύει την πασίγνωστη σχολή του γύρο στο 520 π.Χ.

Σε όλη του την ζωή φρόντισε να είναι παράδειγμα για τους άλλους ανθρώπους, κάτι που αποτελεί την βάση του τρόπου διδασκαλίας του.



Η Πυθαγορική διδασκαλία



Η διδασκαλία του είναι μια «φόρμουλα» που θα οδηγήσει τον άνθρωπο στο να κατανοήσει τους νόμους της φύσης και να βελτιώσει και να αναπτύξει τις

ικανότητές του.



Η αρχή αυτής της «φόρμουλας» είναι τα Μαθηματικά. Όχι όμως με την σημερινή αντιμετώπιση αλλά με μία θεώρηση που μπορεί να μας οδηγήσει στην πρώτη αιτία των πραγμάτων. Οι αριθμοί είναι Θεοί θα πει αργότερα ο Πλάτωνας, που για πολλούς είναι ο τελευταίος μεγάλος πυθαγόρειος, παρόλο που δεν γνώρισε ποτέ τον Πυθαγόρα.Από τους αριθμούς είναι που αρχίζει το στάδιο της εκδήλωσης του κόσμου.





Ο Πυθαγόρας εκφράζει την δημιουργία του κόσμου ως εξής:





Η ΕΝΟΤΗΤΑ ΕΙΝΑΙ Ο ΝΟΜΟΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ.



Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΕΙΝΑΙ Ο ΝΟΜΟΣ ΤΗΣ ΖΩΗΣ.



Ο ΑΡΙΘΜΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΝΟΜΟΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ.





Τα μαθηματικά είναι το σημείο όπου συναντιούνται και εναρμονίζονται η θρησκεία, η επιστήμη και η τέχνη. Γι’ αυτό η διδασκαλία του μπορεί να είναι ολιστική και να περιλάβει αρμονικά, την θρησκευτική αντίληψη, την επιστημονική έρευνα και το πείραμα. Και όλα αυτά διαποτισμένα από ένα σύνολο ηθικών κανόνων που και αυτοί σχετίζονται με μαθηματικά κλειδιά και αριθμούς.





Τα μαθηματικά σύμβολα έχουν μεγάλη σημασία για την Πυθαγορική διδασκαλία γιατί μέσα από αυτά κατάφερναν να «στερεώσουν» στον εκφρασμένο κόσμο οτιδήποτε είχαν καταφέρει να κατακτήσουν. Δηλαδή μπορούσαν να γράψουν, χρησιμοποιώντας τα μαθηματικά σύμβολα μία ψυχολογική κατάσταση ή μια έκφραση ομορφιάς. Όπως για παράδειγμα το αριθμός Φ (Φ = 1.62…) που είναι η έκφραση του κανόνα της ομορφιάς της φύσης.





Ο Πυθαγόρας είναι ο ιδρυτής της μουσικής επιστήμης, ο εφευρέτης των συμβόλων που σχετίζονται με τις νότες και τα μουσικά σύμβολα. Το μαθηματικά μέρος αυτής της επιστήμης ονομαζόταν «Αρμονική».





Είναι ο πρώτος που μιλάει για την σφαιρικότητα της γης και ότι αυτή αποτελεί μέρος ενός συνόλου ομόκεντρων σφαιρών όπου οι αποστάσεις μεταξύ τους ρυθμίζονται με μουσικά διαστήματα. Είναι η αρμονία των σφαιρών.

Η Πυθαγορική εκπαίδευση.





Παρόλο που το Ομακοείο λειτουργούσε με κοινοβιακό τρόπο υπήρχαν παράλληλα και δραστηριότητες που απευθύνονταν στο πλατύ κοινό. Αυτές ήταν κυρίως, δημόσιες ακροάσεις, πάνω σε ερωτήματα της καθημερινότητας και σε φιλοσοφικές λύσεις τους. Πόλοι ήταν αυτοί που απλά παρακολουθούσαν χωρίς να επιθυμούν την εφαρμογή των λύσεων στην πράξη. Άλλοι πάλι εμβάθυναν προχωρώντας στην είσοδό τους στην κοινότητα και γίνονταν μαθητές.





Για να γίνει δεκτός μαθητής κάποιος, έπρεπε να περάσει δοκιμασίες, κυρίως ψυχολογικού τύπου. Σκοπός των δοκιμασιών ήταν να μπορέσει να ενεργοποιήσει, την Διάνοια και Ηθική ικανότητα.





Την Διάνοια ώστε να μπορέσει να έχει δική του γνώμη. Και την Ηθική ικανότητα για να θέση αυτή την Διάνοια στο κοινό καλό, ελέγχοντας τις εγωιστικές τάσεις.

Ακόμα στόχος ήταν να σφυρηλατηθεί ο χαρακτήρας του ανθρώπου και να αναπτύξει την ανδρεία, την δύναμη, την ηρεμία και τον αυτοέλεγχο. Για παράδειγμα, τον έβαζαν για λίγες ημέρες μόνο του, σ’ ένα δωμάτιο, με λίγο φαγητό και λίγο νερό. Ακόμα του έδιναν μια πινακίδα με κάποιο γεωμετρικό σύμβολο χαραγμένο επάνω της. Αφού διαλογιζόταν τον έφερναν στο αμφιθέατρο, όπου μπροστά σε πολλούς παλιότερους μαθητές, θα έπρεπε να παρουσιάσει τι κατάλαβε. Κατά την διάρκεια της παρουσίασης το ακροατήριο τον αποδοκίμαζε με διάφορους τρόπους. Με αυτή την δοκιμασία ο υποψήφιος μπορούσε να ελέγξει το ελάττωμα της ΥΠΕΡΟΨΊΑΣ.





Στα πλαίσια των μελών υπήρχαν τρεις βαθμοί. Ο Νεόφυτος, ο Ακουσματικός και ο Μαθηματικός.





Στον βαθμό του Νεόφυτου οι δοκιμασίες ήταν λεπτότερες και κυρίως πάνω στην φαντασία του. Αποσκοπούσαν στο να αναπτυχθεί η δημιουργική φαντασία απομονώνοντας και περιορίζοντας την φαντασιοπληξία. Η δημιουργική φαντασία διαφέρει από την φαντασιοπληξία στο ότι είναι ελεγχόμενη, έχει στόχο και δίνει πρακτικά αποτελέσματα. Αντίθετα η δεύτερη μας παρασύρει σε ουτοπικούς συνειρμούς που είναι εντελώς ανεφάρμοστοι.





Το επίπεδο αυτό ολοκληρωνόταν όταν ο μαθητής κατάφερνε να «στερεώσει τις συγκινήσεις και τα συναισθήματα του». Όταν μπορούσε να τα ελέγξει και να τα κατευθύνει.



Αφού είχε μάθει να υπερισχύει στις υπερβολικές και αρνητικές όψεις της προσωπικότητάς του πέρναγε στο επίπεδο του Ακουσματικού. Η διάρκεια αυτής της φάσης ήταν περίπου πέντε χρόνια και ήταν υποχρεωμένος να κρατάει σιωπή. Έτσι μάθαινε πως να βελτιώνει και να χειρίζεται τις δικές του δυνάμεις και αρετές.





Γεωμετρία θα άρχιζε να μαθαίνει από τα 28 χρόνια του και μετά. Μέχρι τότε, η εκπαίδευση στόχευε στην διαπαιδαγώγηση της προσωπικότητάς του. Στα 28 χρόνια (7 Χ 4 = 28) συμπληρώνεται ένας σημαντικός κύκλος ζωής για τον άνθρωπο. Επτά χρόνια για κάθε ένα από τα σώματα της προσωπικότητας. Τα σώματα αυτά είναι α) το φυσικό, β) το ζωτικό, γ) το συναισθηματικό και δ) το συγκεκριμένο νοητικό.





Αφού είχε διαπαιδαγωγήσει την προσωπικότητα ο μαθητής τότε μπορούσε να εμβαθύνει, ελαχιστοποιώντας τις περιπτώσεις παρερμηνείας, σε θέματα της φύσης και του Θείου.





Μετά και από αυτό το στάδιο της εκπαίδευσης μπορούσε πάλι να ενταχθεί στην κοινωνία των ανθρώπων (δηλαδή να είναι πολιτικός ή πολίτης ή πολιτικό άτομο) για να μπορέσει να είναι περισσότερο χρήσιμος. Πολιτικός για τους πυθαγόρειους ήταν ο άνθρωπος που αφού είχε διδαχθεί την φιλοσοφία, επέστρεφε στον κόσμο για να είναι χρήσιμος στους άλλους. Δεν ενδιαφερόταν για αξιώματα και εξουσίες αλλά για την βελτίωση της κοινωνίας.



Αυτός που επέλεγε να γίνει πολιτικός δεν μπορούσε να περάσει στο στάδιο του Μαθηματικού. Δηλαδή αυτού που μπορεί να παραδίδει μαθήματα, να διδάσκει. Αυτοί που μπορούσαν είχαν και το πλεονέκτημα ότι μπορούσαν να ζουν κοντά στον Πυθαγόρα.





Ύψιστη σημασία για τους πυθαγόρειους είχαν η φιλία και η συντροφικότητα. Θεωρούσαν ότι σ’ αυτά τα στοιχεία καθρεπτιζόταν η παγκόσμια αγάπη.

Ήταν «δεμένοι» από τον όρκο του μυστικού πάνω στην ανώτερη διδασκαλία τις τελετές και τα ιερά σύμβολα.





Ο Πυθαγόρας πρόσφερε στην ανθρωπότητα ένα ‘‘επιτυχημένο πείραμα’’ γι’ αυτό που αργότερα ο Πλάτωνας θα ονομάσει: εκπαίδευση με Γυμναστική και Μουσική.





Παρόλο που η σχολή του Κρότωνα έπαυσε να λειτουργεί με βίαιο τρόπο, η φήμη των πυθαγορείων εξακολούθησε να υπάρχει και να επηρεάζει τον τότε κόσμο. Έτσι ενάμιση αιώνα αργότερα ένας άλλος μεγάλος άνθρωπος θα επηρεαστεί από τον πυθαγορισμό και θα συμβάλει και αυτός με την σειρά του στην εξέλιξη του ανθρώπου. Φυσικά δεν είναι άλλος από τον ιδρυτή της ακαδημίας, τον Πλάτωνα.

«ΣΥΣΧΕΤΙΣΜΟΣ ΟΡΦΙΣΜΟΥ – ΠΥΘΑΓΟΡΙΣΜΟΥ

ΕΙΚΟΝΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ – ΣΤΟΧΟΙ- ΗΘΙΚΗ- ΑΠΟΦΑΣΗ»


Στις απαρχές της ελληνικής σκέψης συναντάμε τις Σχολές Μυστηρίων που θα προηγηθούν και θα εμπνεύσουν τις Σχολές φιλοσοφίας.Ο ορφισμός, κορωνίδα όλων των θρησκευτικών ρευμάτων της αρχαϊκής περιόδου είναι ο συνδετικός κρίκος της παραδοσιακής θρησκείας με τα Μυστήρια και τη φιλοσοφία.



ΕΙΚΟΝΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ





Στην ορφική θεογονία τίποτα δεν είναι δυνατόν να λεχθεί για τη φύση της πρώτης αρχής που είναι τελείως άγνωστη και απόρρητη. Εκτός από αυτή την πρώτη αρχή που είναι αγέννητη σύμφωνα με την ορφική φιλοσοφία, οι αριθμοί αποτελούν αιώνιες και αναλλοίωτες πρώτες αρχές, θεωρία που οι Πυθαγόρειοι παραλαμβάνουν απο τους ορφικούς αργότερα επεκτείνοντας την κυριαρχία των αρχών αυτών μέχρι τα αισθητά αντικείμενα. Κατα τον Ορφέα «η ουσία του αριθμού είναι μεν η αρχήπρονοούσα για τον ουρανο, τη γη και την μεταξύ τους φύση, και επιπλέον η αρχή της ύπαρξης και των θείων και των Θεών και των δαιμόνων».(Ιαμβλ. Πυθαγορικός βίος 146-147).Ο Ορφέας είναι ο Θεμελιωτήςτης θεωρίας των αριθμών αντιστοιχώντας νοητές αρχές και αριθμούς αναγνωρίζοντας ότι με τους αριθμούς μπορούν να εκφραστούνοι άρρητες πνευματικές αρχές. Το ορφικό σύμπαν είναι άφθαρτο και αιώνιο.Η εξέλιξη του σύμπαντος συντελείται μέσα στο χρόνο με βάση ένα παγκόσμιο νόμο.Το σύμπαν είναι για τους ορφικούς ένας ζωντανός οργανισμός (αϊδιος ζωή) η ατέλειωτη ζωή, που παρέχει επίσης ζωή, σε κάθε δημιούργημα χάρις την πύρινη πνοή του (πυρίπνουν) όλα γεννιούνται απο αυτό, υπάρχουν σε αυτό και παραμένουν σε αυτό μετά τον θάνατο. Ολοκληρο το σύμπαν διέπεταιαπο ένα παγκόσμιο νόμο ο οποίος διασφαλίζει την τάξη του σύμπαντος. Ολα τα φαινόμενα, φυσικά, βιολογικά, ηθικά, διέπονται απο μερικότερους νόμους, που συγκροτούν τον ένα και μόνο παγκόσμιο νόμο.



Οι φάσεις της δημιουργίας του κόσμου δίνονται απο τις γενεαλογίες θεών που εκφράζουν τις δημιουργικές τους δυνάμεις των αρχών. Στην πρώτη θέση εμφανίζονται το ΥΔΩΡ και η ΥΛΗ απο την οποία στερεοποιήθηκε η γη.Απο αυτές τις δύο αρχές γεννήθηκε ο Χρόνος. Ο Χρόνος ενώθηκε με την Αδράστεια.Απο την ένωση αυτή γεννιέται ο Αιθέρας, το Χάος και η Νύκτα. (Η διαφορετικά, όταν το φως έσκισε τον Αιθέρα φώτισε όλη την πλάση. Ο Ορφέας ονόμασε αυτό το φως Φάνητα). Στο τέλοςαυτών των διαδοχώνσυναντάμε τον Διόνυσο Ζαγρέα.


Ο Θεός αυτός γιος του Δία και της Περσεφόνης, παιδί ακόμη, λαμβάνει απο το Δία τη βασιλεία του κόσμου, εγκαινιάζοντας έτσι μια νέα περίοδο (6 εποχή), οι Τιτάνες τον ξεγελούν με έναν καθρέπτη και παρασύροντάς τον τον δολοφονούν.Εκείνος προσπαθώντας να ξεφύγει μεταμορφώνεται διαδοχικά (βρέφος, παλικάρι, έφηβος- Διας, γέρο – Κρόνος φίδι, λιοντάρι, άλογο, τίγρις, ταύρος) ώσπου οι Τιτάνες τον αιχμαλωτίζουν με τη μορφή Ταύρου, και αφού τον διαμελίσουν τον καταβροχθίζουν. Η Αθηνά σώζει την καρδιά του ενώ στη συνέχεια ο θεός ανασυντίθεται με τη δύναμη του Δία.Ο Δίας κατακεραυνώνει τους Τιτάνες για το ανοσιούργημά τους και απο την τέφρα τους αναμεμειγμένη με το αίμα του Διονύσου πλάθει το γένος των ανθρώπων.


Σε αυτό το μύθο για την προέλευση του ανθρώπου θεμελιώνεται η διπλή υπόσταση της ανθρώπινης φύσης θεία (διονυσιακή) και τιτανική.Από τον κόσμο των θεών η ψυχή του πέφτει στον κόσμο των γήινων υπάρξεων ενσαρκωμένη σε γήινο σώμα που είναι γι’ αυτήν όργανο και φυλακή – τάφος, για να εξιλεωθεί για τις αμαρτίες της. Ο άνθρωπος οφείλει να απαλλαγεί από αυτό το σώμα, να νικήσει το τιτανικό στοιχείο μέσα του για να απελευθερώσει την ψυχή.



Το πεδίο αυτής της διεργασίας είναι ο κύκλος των μετενσαρκώσεων που με τις επίγειες δοκιμασίες και τις τιμωρίες και ανταμοιβές της ψυχής στον Αδη την ανεβάζουν σε ολοένα ψηλότερους κύκλους συνείδησης και ζωής.

Η ορφική διδασκαλία επιδιώκει λοιπόν την απελευθέρωση από αυτόν τον τροχό των μετενσαρκώσεων, τη λύτρωση από τις γήινες συνθήκες και την ένωση με το θείο στον ιερό γάμο της ψυχής με το Διόνυσο, το θεϊκό της νυμφίο, για τη μυστική αναγέννηση του Διονύσου.



Αυτό το όραμα της τελείωσης και της επαναθέωσης γεννά έναν τρόπο ζωής, ένα ηθικό ιδεώδες. Η εφαρμογή του κρέμεται από την ανάπτυξη της ατομικής συνείδησης.Για τον ορφισμό η απόκτηση της αιωνιότητας εξαρτιόταν από τον γήινο βίο και υποστήριξε την ανάγκη άσκησης. Η τήρηση κάποιων κανόνων, οι εξαγνισμοί, η συμμετοχή σε ιερές τελετές όπως η ωμοφαγία, συγκροτούν αυτό που έμεινε γνωστό ως ορφικός βίος. Ο ορφικός βίος χαρακτηρίζεται από την εγκράτεια και τη λιτότητα. Οι Ορφικοί υπέβαλλαν τον εαυτό τους σε σωματικές δοκιμασίες ακολουθώντας ασκητικούς κανόνες ζωής.Σ’ αυτά τα πλαίσια όφειλαν επίσης, ν’ απέχουν από το φόνο και το φάγωμα εμψύχων.



Από την κοινή καταγωγή και την απόδοση μιας θεϊκής ρίζας στην ανθρώπινη φύση πηγάζει η αδελφότητα, η αλληλεγγύη, και ο σεβασμός.



Μέγιστη σημασία στον ορφισμό έχει η αγνότητα και η ηθική γαλήνη, γιατί το θείο πνεύμα μόνο σε μια καθαρμένη ψυχή μπορεί να εισδύει και μόνο σε μια τέτοια ψυχή είναι δυνατή η επίδραση των ευμενών ροπών των πνευματικών δυνάμεων. Αυτή η ηθική γαλήνηκαι η αγνότητα επιτυγχάνονταν με τη μύηση στα ορφικά Μυστήρια.



Η ορφική μύηση καθαρίζοντας τον άνθρωπο από το προπαρτορικό αμάρτημα του, ξαναγεννώντας τον στην σφαίρα μιας φωτισμένης ζωής- προοίμιο της μελλοντικής του μακαριότητας- και δίνοντας τουένα κανόνα ζωής που καθορίζει το θεϊκό στοιχείο από την τιτανική του φύση, οδηγεί στην υπέρβαση του δυαδισμού. Η μύηση ισοδυναμεί με την κατάκτηση της αθανασίας και τη μετουσίωση της ανθρώπινης φύσης σε θεϊκή. Οι ψυχές που μυήθηκαν στα μυστήρια αυτά, στην ανέλιξή του έπρεπε να ακολουθήσουν τον δρόμο του Διονύσου ώσπου να αποθεωθούν.

ΠΥΘΑΓΟΡΙΣΜΟΣ



Ο Πυθαγόρας, ξεκινώντας από τη μυστηριακή βάση και θέλοντας, όπως και ο Ορφέας να αναμορφώσει τον κοινωνικό βίο, ανανέωσε το περιεχόμενο της θρησκείας, θεμελιώνοντας τη στη γνώση. Θεράπευεμε τη θρησκεία την τάση της ψυχής για γνώση, αλλα και την κοινωνία γιατί όταν οι θρησκευτικές πεποιθήσεις ριζώνουν στη γνώση οι ηθικοί καρποί που γεννιώνται είναι άριστοι.



Σαν πρώτη αρχή του σύμπαντος, οι Πυθαγόρειοι λαμβάνουν το είδος και τη μορφή που ταυτίζονται με τους αριθμούς. Οι Πυθαγόρειοι λαμβάνουν την θεωρία των αριθμών ως ουσία των όντων, που είδαμε στον Ορφισμό,επεκτείνοντας ως τα αισθητά.



Η γενεση του κόσμου είναι η γένεση από τη μονάδα και τους πρώτους αριθμούς των αριθμητικών και γεωμετρικών μεγεθών.Ο επίγειος κόσμος είναι πλασμένος κατά το υπόδειγμα του νοητού κόσμου των αριθμών.Οι διαφορές μεταξύ των φυσικών σωμάτων οφείλονται στό διαφορετικό σχήμα των ελάχιστων μορίων τους (κύβους – γη, 20εδρο – νερό, 8εδρο – αέρας, πυραμίδα – πυρ, 12εδρο – αιθέρας). Όλα έχουν σχηματιστεί από την επίδραση του ορίου πάνω στο απεριόριστο. Το περας και η τάξη είναι αγαθά. Η αντίθεση ανάμεσα στο άπειρο – πεπερασμένο ανταποκρίνεται στη σύνθεση των αριθμών από τα στοιχεία του άρτιου – περιττού.



Το σύμπαν είναι για τους πυθαγόρειους «Κόσμος», δηλαδή χαρακτηρίζεται από τάξη , ομορφιά, αρμονία. Κάθε αρμονία και τάξη στον κόσμο προϋποθέτει αριθμητικές αναλογίες. Η αρμονία της φύσης είναι αποκάλυψη της θεότητας, δύναμη διάχυτη σ’ όλον τον κόσμο. Η ουσία του κόσμου και της θεότητας δηλαδή του αγαθού είναι η αρμονία.



Η τετρακτύς, η οποία είναι επίσης ορφικής προέλευσης εξομοιώνεται με την αρμονία. Ως άθροισμα των 4 πρώτων αριθμών απ’ όπου πηγάζει η ιερή δεκάδα είναι η πηγή και ρίζα της αέναης φύσης.



Το σύμπαν διαιρείται σε τρία μέρη:

A. Tον Ολυμπο που περιλαμβάνει ταάριστα στοιχεία, τον αιθέρα και τη σφαίρα παντός.

Β. Tον κόσμο που περιλαμβάνει τη σφαίρα των απλανών αστέρων και των πλανητών, κατοικία των γεννημένων θεών και

Γ. Tον ουρανό που περιλαμβάνει όλα όσα υπάρχουν κάτω από τη σελήνη και υπόκεινται στη φθορά.



Το σύμπαν για τους πυθαγόρειους όπως και για τους ορφικούς είναι ένα , αιώνιο και θείο. Περιβάλλεται από άπειρο πνεύμα (πνοή) που του δίνει ζωή.Ετσι η ζωή του άπειρου σύμπαντος και των επιμέρους ζωντανών υπάρξεων είναι ένα (συγγένεια της φύσης που είδαμε και στους ορφικούς).

Οι άνθρωποι είναι πολλοί, χωρισμένοι και θνητοί στο σώμα, όμως η ψυχή τους προϋπάρχει του σώματος, είναιαθάνατη μέρος της θείας ψυχής που έχει σαν λειτουργία να συνδέει την ατομικήμοίρα με την κοσμική τάξη.Αποκομμένη η ψυχή από τη θεία αρχή της, φυλακισμένη σε θνητό σώμα για να εξιλεωθεί για το αμάρτημά της, οφείλει να καθαρθεί μέσα από μια σειρά μετενσαρκώσεων σε σώματα (ορφικό δόγμα των μετενσαρκώσεων).


ΣΤΟΧΟΙ

Εργο λοιπόν του ανθρώπινου βίου είναι ο ηθικός καθαρμός και η τελείωσή του.Όπως στον «ορφικό βίο» έτσι κι εδώ σκοπός είναι η απελευθέρωση της ψυχής από τον κύκλο των γεννήσεων και η ανάκτηση της πρότερης κατάστασης της θείας ευδαιμονίας, μέσω της ένωσης με το θεο.

Ο δρόμος κι εδώ όπως κι εκεί είναι ο ίδιος: η κάθαρση από το αισθησιακό, η στροφήαπό το γήινο. Υπάρχει όμως η διαφορά στον τρόπο που επιτυγχάνεται αυτή η κάθαρση. Ο Τελετουργικός χαρακτήρας που συναντάμε στου ορφικούς πνευματοποιείται εδώ.








ΗΘΙΚΗ



Το νέο στοιχείο που προσθέτει ο Πυθαγόρας είναι η δυνατότητα της κάθαρσης και ένωσης με το θείο μέσω της φιλοσοφίας. Ο Πυθαγόρας ως φιλόσοφος υποστήριξε ότι αν θέλουμε να ταυτιστούμε με τον «κόσμο» με τον οποίο είμαστε ουσιαστικά συγγενείς, θα πρέπει χωρίς να παραμελήσουμε τους παλιούς θρησκευτικούς κανόνες, να μελετήσουμε τους τρόπους του. Αυτό θα μας δώσει τη δυνατότητα να ζήσουμε τη ζωή μας σύμφωνα με τις αρχές που ο κόσμος μας αποκαλύπτει. Αφού ο καθένας μας είναι ένας «κόσμος» σε μικρογραφία που αναπαράγει τις ίδιες δομικές αρχές, αναπτύσσοντας την τάξη μέσα μας, γινόμαστε «κόσμοι» ψυχικά.

Η φιλοσοφία εξαγνίζει τον άνθρωπο απαλλάσσοντας τον από το άλογο στοιχείο της ύλης και του θνητού σώματος και τον τελειοποιεί μέσω της ομοίωσης προς το θεό. Πριν όμως απότη θεία αρετή, πρέπει να κατακτηθεί η ανθρώπινη.Η πρακτική φιλοσοφία μέσω των ηθικών αρετών κάνει τον άνθρωπο αγαθό προετοιμάζοντάς τον για την γνώση της αλήθειας και την θεία αρετή (την ομοίωση προς το θειο), που επιτυγχάνεται μέσω των επιστημών (γεωμετρία, μαθηματικά), της θεωρητικής φιλοσοφίας.

Σκοπός της φιλοσοφίας είναι να οδηγήσει τον άνθρωπο στη γνώση του εαυτού και την απελευθέρωση από τη θνητή του φύση, τη θεοποίησή του. Αυτό είναι ο τελειότατος καρπός της φιλοσοφίας: η θεώρηση των ρυθμών του Σύμπαντος. «Επεσθαι τω θεώ και ομοιούσθαι αυτώ» είναι η αρχή και ο στόχος του πυθαγορικού βίου. Η πυθαγόρεια ηθική ενώνει το έργο με την προσευχή.Ο άνθρωπος εργάζεται έχοντας πάντα τη διάνοια στραμμένη στην πρώτη αιτία του αγαθού. «Εργάζεται όσα εύχεται και εύχεται όσα εργάζεται».

Απαιτείται προθυμία για τη μίμηση του θείου, ζωή που χαρακτηρίζεται από αρμονία και τάξη, γνώση και εφαρμογή του μέτρου, αποφεύγοντας τα άκρα «διότι μέρος της αρετής είναι να γνωρίζει κάποιος να σώζει το όργανον και να συναρμόζει αυτό προς την φιλόσοφο χρήση». Η Εγκράτεια και η καρτερία του ανθρώπου απέναντι στα άλγη, βασικές ηθικές αρετές και του ορφισμού, απορρέουν από το νόμο της ανταπόδοσης γιατί ότι εμείς οι ίδιοι έχουμε πράξει.Ο αυστηρός αυτοέλεγχος, η λιτότητα στη δίαιτα και σ’ όλα τα αναγκαία για τη ζωή μέσα, ή βραχυλογία, ο καθαρισμός και η τέλεση καθημερινών έργων, λουτρών, περιπάτου, γυμναστικής και μουσικής αγωγής, αποσκοπούσαν στο να κάνουν «τα άλογα μέρη της ψυχής υπάκουα στο λόγο».



Ενας πολύ σημαντικός αγώνας της ζωής των πυθαγορείων ήταν η άσκηση μνήμης. Ο Ιάμβλιχος λέει ότι οι πυθαγόρειοι είχαν την υποχρέωση να θυμούνται όλα όσα είχαν μάθει, δει και ακούσει και να αναθυμούνται κάθε βράδυ όλα τα γεγονότα της μέρας που πέρασε.



Πέρα από την ηθική αξία ενός ελέγχου της συνείδησης αυτή η ανάμνηση αν έφτανε στο σημείο να αγκαλιάζει την ιστορία της ψυχής θα επέτρεπε στον άνθρωπο να μάθει ποιος είναι, να γνωρίζει την ψυχή του, αυτό τον «δαίμονα» που ενσαρκώθηκε στο πρόσωπό του. Η ανάμνηση αυτή βάζει ένα τέλος στο χρόνο τον αποτελούμενο από μια ατελείωτη διαδοχή κύκλων επιτρέποντας το σμίξιμο του τέλους με την αρχή, την απολύτρωση από το γίγνεσθαι και το θάνατο πραγματώνοντας τη μύηση σε μια νέα κατάσταση, τη ριζική μεταβολή της χρονικής εμπειρίας.



Σημαντικές ηθικές αρετές είναι επίσης ο σεβασμός στους θεούς, τους γονείς, τους πρεσβύτερους μαθητές της σχολής, τους άρχοντες και τους νόμους της πολιτείας, πιστή στους φίλους, επιείκια, φιλαλήθεια, αγάπη στην δικαιοσύνη.

Η δικαιοσύνη θεωρείται η τελειότερη των αρετών. Στον άνθρωπο ερμηνεύεται ως αρμονία μεταξύ των 3 μερών της ψυχής (λογικό, θυμικό, επιθυμητικό) κι έτσι εμπεριέχει τις αντίστοιχες αρετές: τη φρόνηση, την ανδρεία, σοφρωσύνη.Η δικαιοσύνη είναι το κλειδί της ηθικής γιατί όταν αυτή κατοικεί στην ψυχή κάθε πράξη είναι ορθή.



Ακολουθώντας το υπόδειγμα της φύσης της οποίας η τάξη διδάσκει την ιεραρχία και τη διαφοροποίηση, υποστήριξαν ότι τα δικαιώματα του ατόμου είναι ανάλογα με τις υπηρεσίες που προσφέρει.


ΑΠΟΦΑΣΗ





Θέτοντας ως υπέρτατη αρχή το «έπου θεώ» οι πυθαγόρειοι ρύθμιζαν το κάθε τι στο δημόσιο και στον ιδιώτικο τους βίο ώστε πάντα να είναι σύμφωνοι προς το Θείο Νόμο, τον αυστηρότατο και δικαιότατο κριτή των πράξεων του ανθρώπου. Ο άνθρωπος βούλεται και πράττει ότι είναι σύμφωνο προς τον ορθό λόγο, προς το θείο νόμο, ότι δεν εμποδίζει την ομοίωση με το θεο.

Η αληθινή ευδαιμονία του ανθρώπου πηγάζει από την υποταγή του στο φυσικό νόμο ή στον ορθό λόγο που είναι ο θείος νόμος.



Εχοντας εν συντομία διανύσει την πορεία μέσα από την κοσμοαντίληψη το στόχο, τις ηθικές αρχές και τον τρόπο εφαρμογής τους, διαπιστώνουμε ότι βρισκόμαστε μπροστά στο παράδειγμα του περάσματος από τη Μυστηριακή στη Φιλοσοφική διεργασία, από το μυστηριακό φως του Διόνυσου στο φως του ορατού κόσμου του Απόλλωνα.Εκεί όπου η φιλοσοφία βγαίνει μέσα από τον μύθο.

ΣΧΟΛΕΣ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ


Η ΑΡΧΑΙΑ ΔΥΤΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ αποτελεί μια μοναδική προσφορά του κλασσικού ελληνικού πνεύματος στην Ανθρωπότητα. Με κέντρο τον Σωκράτη, χρονικά και ιδεολογικά, η Φιλοσοφία θα χωριστεί σε:

1. ΠΡΟΣΩΚΡΑΤΙΚΗ
2. ΣΩΚΡΑΤΙΚΗ
3. ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ & ΡΩΜΑΪΚΗ

Στην Προσωκρατική έχομε σαν άξονα της Φιλοσοφίας την ΦΥΣΗ. Στο Σωκράτη κέντρο της γίνεται ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ. Στην εποχή που χαρακτηρίζεται από την αυτοκρατορία του Αλέξανδρου και την μετέπειτα των Ρωμαίων, το κέντρο της φιλοσοφίας φαίνεται να μετατοπίζεται προς τον ΚΟΣΜΟ.



Πραγματικά, η αρχαία δυτική φιλοσοφία κινείται πάντα γύρω και από τα τρία κέντρα Άνθρωπος - Φύση - Κόσμος (ή Θεός), τονίζοντας κατά τις ιστορικές προκλήσεις της το ένα ή το άλλο κέντρο της. Όλοι οι φιλόσοφοι ασχολήθηκαν με όλα τα θέματα που απασχολούν τον άνθρωπο με ιδιαίτερη επιτυχία: από την επιστήμη και την θρησκεία ως τη πολιτική και την τέχνη. Η λέξη όμως Φιλοσοφία, σαν αγάπη στην Σοφία, αποδίδεται στον Πυθαγόρα, παρόλο που ο ίδιος ήταν περισσότερο σοφός από φιλόσοφος.



Στην Αρχ. Δυτ. Φιλοσοφία παρατηρούμε την Φιλοσοφία σαν ΕΠΙΣΤΗΜΗ και σαν ΤΡΟΠΟ ΖΩΗΣ. Συνήθως τονιζόταν το ένα από τα δύο, ανάλογα με τις προκλήσεις της εποχής και της ανταπόκρισής τους σ αυτές. Έτσι αναπτύσσεται μια διδασκαλία με επιστημονικό και εκπαιδευτικό τρόπο που διδάσκεται μέσα σε ειδικούς χώρους και στοχεύει στην αλήθεια και από την άλλη αναπτύσσεται ένας τρόπος ζωής που στοχεύει την ευτυχία (μάλλον ευδαιμονία) του ανθρώπου. Γι αυτό τον λόγο μιλάμε για ΣΧΟΛΕΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ.



Το όνομα κάποιων αποτέλεσε από μόνο του το όνομα μιας Σχολής (πχ Ηράκλειτος ο Σκοτεινός), ενώ άλλες Σχολές πήραν το όνομά τους από ένα χαρακτηριστικό της συμπεριφοράς τους (πχ κυνικοί) ή από κάποια εξωτερική περίσταση (πχ Στωικοί).



Από που γεννήθηκε η Αρχαία Δυτική Φιλοσοφία; Γιατί αναπτύχθηκαν τόσες Σχολές Φιλοσοφίας; Εδώ η απάντηση δίνεται χωρίς εξωτερική απόδειξη: Οι παραδοσιακές σχολές Μυστηρίων δίνουν τη θέση τους στο τελευταίο τους διάδοχο: Την Φιλοσοφία, σαν θεωρία και πράξη μιας ευτυχισμένης ζωής και συμβίωσης.




ΟΙ ΙΩΝΕΣ ΣΤΟΧΑΣΤΕΣ



ΜΙΛΗΣΙΑ ΣΧΟΛΗ

Μέσα σε διάστημα ενός αιώνα η Μίλητος έβγαλε τρεις στοχαστές: Θαλής, Αναξίμανδρος και Αναξιμένης. Καθένας από τους τρείς δεχόταν ως αρχή της Φύσης ένα ορισμένο στοιχείο, η απομόνωση του οποίου αποτελούσε το σημαντικότερο βήμα για μιά συστηματική περιγραφή της πραγματικότητας.


Η σχολή άνθησε όλο τον 6ο αιώνα στην παλαιά πρωτεύουσα της Ιωνίας και χάθηκε μαζί με την πόλη, κατά την καταστροφή της από τους Πέρσες το 494 π.Χ. ύστερα από τη μάχη στον ποταμό Λάδη.


Όλοι οι Φιλόσοφοι προσπάθησαν να ερμηνεύσουν τον κόσμο σχετικά με το πώς και το γιατί έγινε - όχι με θεολογικομυθικούς όρους αλλά με καθαρά φυσικούς και επιστημονικούς. Έτσι καθένας ερμήνευσε τον κόσμο ξεκινώντας από μια φυσική αρχή - στοιχείο: Το Νερό, ή τον Αέρα, ή το Πυρ, ή το Άπειρο, ή το Όν. Ίδρυσαν σχολές που μέσα από το πέρασμα αντιστοιχούν στα πανεπιστήμια της Αναγέννησης. Ασχολήθηκαν με όλες τις πλευρές της ζωής - ποίηση, επιστήμη, πολιτική, θεολογία, ιατρική κλπ εκφράζοντας το πρότυπο του ολιστικού ανθρώπου.

ΕΜΠΕΔΟΚΛΗΣ Ο ΑΚΡΑΓΑΝΤΙΝΟΣ



Ο πρώτος Δωριέας στην ιστορία της φιλοσοφίας είναι ο Εμπεδοκλής, από τον Ακράγαντα, περίπου 490 – 430 π.Χ. Ποιητής, πολιτικός, γιατρός, θαυματοποιός, ήταν επιφανής ιερατική προσωπικότητα με μαντικές ιδιότητες, πιθανόν να είχε σχέσεις με τη σικελική ρητορική σχολή, από την οποία μας είναι γνωστά τα ονόματα του Κόρακα και του Τεισία. Σπούδασε στους Πυθαγόρειους αλλά και κοντά στον Αναξαγόρα και στον Παρμενίδη.



Έγραψε: Περί Φύσεως, Προόιμιο εις Απόλλωνα, Καθαρμοί, Περσικά, Τραγωδίαι, Πολιτικοί Λόγοι, Ιατρικός Λόγος.



Μιλάει για τα 4 βασικά στοιχεία ("ριζώματα"): Γή , Νερό, Αέρα, Φωτιά. Για τις δύο αντίθετες δυνάμεις του Σύμπαντος: Φιλία και Νείκος.
Επίσης μιλά για την μετενσάρκωση στην φύση.




Η ΙΩΝΙΚΗ ΑΝΤΑΠΑΝΤΗΣΗ:



ΗΡΑΚΛΕΙΤΟΣ Ο ΕΦΕΣΙΟΣ



Ο Ηράκλειτος (περίπου 536-470 π.Χ.) από την Έφεσο, ο «σκοτεινός», άφησε τα υψηλά αξιώματα ( που είχε χάρη στην ευγενική καταγωγή του ) από αντίθεση προς την ανερχόμενη δημοκρατία την οποία απεχθανόταν. Αποσύρθηκε σε περήφανη απομόνωση και τα τελευταία χρόνια της ζωής του είχε την άνεση να γράψει ένα σύγγραμμα με τρία μέρη: Σύμπαν, Πολιτική, Θεολογία. Το έργο του δεν ήταν γενικά κατανοητό ήδη στην αρχαιότητα. Έχουν διασωθεί μερικά αποσπάσματα μόνο, που συχνά επιδέχονται πολύ διαφορετικές ερμηνείες.
"Στη φύση αρέσει να κρύβεται"
"Τα πάντα ρεί"
"Πόλεμος πάντων πατήρ"
"Αυτοί που επαγρυπνούν έχουν ένα κοινό κόσμο. Αυτοί που κοιμούνται γυρίζουν ο καθένας στο δικό του κόσμο"
"Εκ πυρός τα πάντα και εις πυρ τελευτά"



ΑΝΑΞΑΓΟΡΑΣ Ο ΚΛΑΖΟΜΕΝΙΟΣ



Ο Αναξαγόρας από τις Κλαζομενές ( 500 ως και μετά το 430 π.Χ.) έγκαταστάθηκε στην Αθήνα στα μέσα του 5ου αιώνα και επηρέασε την φιλοσοφία αλλά και την πολιτική της Ελλάδας μέσα από τον μαθητή του Περικλή. Το 434 π.Χ. κατηγορήθηκε για ασέβεια και υποχρεώθηκε να εγκαταλείψει την πόλη, πήγε στη Λάμψακο όπου ίδρυσε σχολή. Ασχολήθηκε κυρίως με την αστρονομία. Λέγεται ότι περιφρονώντας τα γήινα είχε χαρακτηρίσει πατρίδα του τον ουρανό, και σκοπό της ζωής του την παρατήρηση των άστρων. Μαθητές του αναφέρονται ο Μητρόδωρος και ο Αρχέλαος.



"Όλα τα πράγματα ήταν κάποτε ενωμένα, άπειρα κατά το πλήθος και κατά την σμικρότητα, γιατί το μικρό - η μικρότητα - είναι άπειρον και όταν όλα τα πράγματα ήταν ενωμένα, τίποτε δεν διακρινόταν, ακριβώς εξ αιτίας της σμικρότητά τους."



Ο νούς ήταν αυτός που έδωσε την πρωταρχική ώθηση με δίνη.



"Και ότι υπάρχουν εκεί άνθρωποι και πόλεις κατοικημένες και έργα κατασκευασμένα, όπως είναι και σε μας και ότι αυτοί έχουν ήλιο και σελήνη και τα άλλα άστρα, όπως είναι και σε μάς ..."




ΟΙ ΑΤΟΜΙΚΟΙ ΦΙΛΟΣΟΦΟΙ:



ΛΕΥΚΙΠΠΟΣ Ο ΜΙΛΗΣΙΟΣ



Για τον Λεύκιππο γνωρίζουμε πολύ λίγα πράγματα, άλλωστε η ύπαρξή του είχε αμφισβητηθεί ήδη στην αρχαιότητα. Η μεγάλη ανάπτυξη της ατομικής θεωρίας από τον Δημόκριτο (βλ. σ.125 κ.ε.) έκανε να ξεχαστεί εντελώς ο εισηγητής της. Ωστόσο μπορούμε με βεβαιότητα να διαπιστώσουμε τα ιχνη του ατομισμού σ’ όλη την πορεία της σκέψης ύστερα από τον Παρμενίδη. Και αν ακόμη ο Λεύκιππος δεν γεννήθηκε στα Άβδηρα, πάντως διατέλεσε αρχηγός της σχολής από την οποία προήλθαν ο Πρωταγόρας και ο Δημόκριτος. Πρέπει να ήταν σύγχρονος του Εμπεδοκλή και Αναξαγόρα, αλλά ίσως λίγο μεγαλύτερός τους. Παραμένει τελικά άγνωστο – παρόλο που είναι πιθανό – αν έγραψε κάτι, ιδιαίτερα τα έργα Μέγας διάκοσμος και Περί νου.



Ο Λεύκιππος επινόησε πρώτος την ατομική θεωρία. Τον οναμάζουν υλιστή, αλλά μιά προσεκτικότερη μελέτη της θεωρίας του φανερώνει ότι η λέξη "άτομο" του Λεύκιππου και του Δημόκριτου είναι πολύ πιό πλούσια έννοια και οντότηα από αυτό που η σημερινή επιστήμη ορίζει.

ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ Ο ΑΒΔΗΡΙΤΗΣ



ΔημόκριτοςΓεννήθηκε ίσως το 460 πΧ στα Άβδηρα της Θρήκης. Ξόδεψε την τεράστια πατρική του περιουσία για να ταξιδέψει σε Αίγυπτο, Βαβυλώνα, Ινδία, Ιταλία... Μάλλον φοίτησε και στους Πυθαγόρειους. Διαδέχθηκε τον δάσκαλό του Λεύκιππο στη σχολή των Αβδήρων.



"Εαν λοιπόν η μεν γένεσις των σωμάτων προέρχεται εκ της ενώσεως των ατόμων, η δε φθορά των εκ του διαχωρισμού των ατόμων, η γένεσις δεν είναι τίποτε άλλο παρά αλοίωσεις"



Αλλά υπάρχουν άτομα που πλησίάζουν την αιωνιότητα, είναι σταθερά, δεν μετακινούνται: Τέτοια είναι τα άτομα της ψυχής.



ΔΙΟΓΕΝΗΣ Ο ΑΠΟΛΛΩΝΙΑΤΗΣ



Γεννήθηκε στην Απολλωνία, μια αποικία της Μιλήτου στον Πόντο. Πιθανόν σύγχρονος του Αναξαγόρα, άκμασε γύρω στο 440 - 430 πΧ. Είναι ο όψιμος εκπρόσωπος της Ιωνικής Φιλοσοφίας.



Ο χαρακτήρας της φιλοσοφίας του είναι εκλεκτικός αλλά αυτό δεν της στερεί την ιδιαίτερη αξία της. Όλα τα πράγματα πρέπει να είναι μετατροπές μιας βασικής ουσίας. Η βασική ουσία έχει θεία νόηση που κατευθύνει τα πάντα με τον καλύτερο τρόπο. Η νόηση και η ζωή οφείλονται στον αέρα, που γι αυτό είναι η βασική μορφή της ύλης. Ο αέρας είναι θείος και κυβερνά τα πάντα. Παίρνει διαφορετικές μορφές ανάλογα με τις διαφορές του στην θερμότητα, την κίνηση κλπ.



ΟΙ ΣΟΦΙΣΤΕΣ



Από την ατομική σχολή προερχόταν ο Πρωταγόρας από τα Άβδηρα (περ. 480 – 410 π.Χ.), ένας από τους πρώτους περιπλανώμενους δασκάλους της σοφιστικής, που δίκαια θεωρειται και ο πιο σπουδαίος. Έδρασε κατά διαφορετικές περιόδους στην Αθήνα και λέγεται ότι πέθανε καθώς προσπαθούσε να φύγει από αυτήν, ύστερα από μια καταδίκη του για ασέβεια. Από τα πολυάριθμα συγγράμματά του, που είχαν γραμματικό, λογικό, ηθικό, πολιτικό και θρησκευτικό περιεχόμενο, έχουν διασωθεί μόνο λίγα αποσπάσματα.

Ο Γοργίας ο Λεοντίνος ( 483 – 375 π.Χ.) είχε πάει το 427 ως πρεσβευτής της πατρίδας του στην Αθήνα, όπου απέκτησε μεγάλη φιλολογική φήμη. Στα γερατειά του έζησε στη Λάρισα. Προερχόταν από τη ρητορική σχολή της Σικελίας, με την οποία σχετιζόταν και ο Εμπεδοκλής.



Για τον Ιππία τον Ηλείο, εκτός από ορισμένες γνώμες του ( μερικές από τις οποίες επικρίνονται στον πλατωνικό διάλογο Ιππίας μείζων ) ξέρουμε μόνο ότι καυχιόταν για την πολυγνωσία του. Για τον Πρόδικο από την Ιουλία της Κέας ξέρουμε μόνο την γνωστή αλληγορία για τον Ηρακλή, που σώζεται στα απομνημονεύματα του Ξενοφώντα, 2, 1, 21. Οι υπόλοιποι σοφιστές, τους οποίους αναφέρει μόνο ο Πλάτων, είναι ασήμαντοι, μνημονεύονται απλώς μερικές χαρακτηριστικές φράσεις τους.



Οι Σοφιστές αποτελούν κάτι σαν την ηθική σκιά της φιλοσοφίας γιατί παρόλα τα εξαιρετικά τους προσόντα δεν τα συμπλήρωναν με την απαραίτητη ηθική. Ο Σωκράτης δεν διαστάζει να τους αποκαλεί πόρνες της γνώσης επειδή οι σοφιστές πουλούσαν τη γνώση τους σε όποιον έδινε είχε τα χρήματα για να πληρώσει κι ας ήταν αναμφιβόλου ηθικής.




ΣΩΚΡΑΤΗΣ



Ένα μεγάλο χάσμα χωρίζει το Σωκράτη από τους Σοφιστές. Ο Σωκράτης αναζήτησε τη Μία και Καθολική Αλήθεια και υπήρξε ένα μεγάλος δάσκαλος και ερευνητής της.



Ο Σωκράτης (469 – 399 π.Χ) από την Αθήνα γεννήθηκε το 470 ή το 469 π.Χ. και ήταν γιος του αγαλματοποιού Σωφρονίσκου και της μαίας Φαιναρέτης. Είναι σταθμός στην ιστορία της φιλοσοφίας, ακόμη και εξωτερικά, με την εντελώς ιδιόρρυθμη προσωπικότητά του και το νέο φιλοσοφικό τρόπο του. Δεν ήταν ούτε πολυμαθής ούτε πλανόδιος δάσκαλος, δεν ανήκε σε καμία σχολή και δεν ήταν οπαδός κανενός αλλά μελέτησε συγγράμματα των Προσωκρατικών και ήταν παραδειγματικός πολίτης και στρατιώτης. Ήταν απλός άνθρωπος του λαού, γιος αγαλματοποιού, και αρχικά είχε ασχοληθεί με την γλυπτική. Είχε βαθιά έφεση για γνώση και είχε δεχτεί τις καινούργιες διδασκαλίες που ήταν διάχυτες στην πόλη του.



Δεν θαμπώθηκε όμως από τη στιλπνότητα της ρητορικής ούτε πίστεψε ποτέ στην ωφελιμότητα αυτής της γνώσης. Από την κοφτερή σκέψη του δεν ξέφυγαν οι αντιφάσεις που υπήρχαν σε εκείνη τη μορφωτική κίνηση, της οποίας η επιπολαιότητα και η κουφότητα του προκαλούσαν ηθική αγανάκτηση. Το «Δαιμόνιον» του Σωκράτη: Αναφορές τον θέλουν να κάθεται επί ώρες ή και μέρες μόνος του, με το βλέμμα καρφωμένο κάπου. Δε μιλούσε, δεν έτρωγε, δεν κουνιόταν. Έμοιαζε σαν να έχει καταληφθεί από κάτι. Αυτό ήταν το γνωστό «δαιμόνιον του Σωκράτους», χαρακτηριστικό της περίεργης προσωπικότητάς του. Πρόκειται γι’ αυτό που στην Ανατολή ονομάζεται κατάσταση «σαμάντι».



Η γνώση αυτή εκμαιεύεται από το εσωτερικό του ανθρώπου ως η κατεξοχήν ουσία του. Πρόκειται για τη μαιευτική μέθοδο διδασκαλίας. Ο Σωκράτης –σαν γνήσιος Έλληνας- δεν αρνήθηκε την ευδαιμονία του ατόμου, αλλά την ταύτισε με την ηθική τελειοποίηση του ανθρώπου. Ό,τι δίδαξε ο Σωκράτης το εφάρμοσε στη ζωή του. Το μεγαλείο της προσωπικότητάς του έγκειται στο ότι σ’ αυτόν η ζωή και η διδαχή ήταν ένα.Θεωρούσε καθήκον του και θεϊκή επιταγή (πρβ. Πλάτων, Απολογία) να διαφωτίσει τον εαυτό του και τους συμπολίτες του για τη μηδαμινότητα της κίβδηλης γνώσης των σοφιστών και να επιδοθεί με κάθε σοβαρότητα στην αναζήτηση της αλήθειας, έστω και αν αυτό συνεπαγόταν παραμέληση των δικών του (Ξανθίππη).



Φιλόσοφος των περιστάσεων και της καθημερινής ζωής, επηρέαζε τους συμπολίτες του και συγκέντρωνε γύρω του τους πιο αξιόλογους νέους της Αθήνας (Αλικιβιάδης) που τον τιμούσαν ως ιδανικό και ως δάσκαλο της αρετής. Παρουσιάζεται έτσι ηγέτης μιας αριστοκρατίας του πνεύματος, γεγονός που τον έφερε σε σύγκρουση με τους δημοκρατικούς που ήταν τότε στην εξουσία. Αυτές ήταν οι προϋποθέσεις με τις οποίες οι προσωπικές αντιζηλίες σε συνδυασμό με την παρανόηση της διδασκαλίας του τον οδήγησαν στο δικαστήριο. Καταδικάστηκε αναπάντεχα σε θάνατο, αυτό όμως συντέλεσε όσο τίποτα άλλο στη μεγάλη δόξα του.

Ο ΠΛΑΤΩΝ ΚΑΙ Η ΑΚΑΔΗΜΙΑ



Γεννήθηκε στην Αθήνα το 427 π.Χ., δύο χρόνια μετά το θάνατο του Περικλή.
Πέθανε το 347 π.Χ. Ο Πλάτων έμεινε μαζί με το Σωκράτη οκτώ χρόνια (407-399 π.Χ.), δηλαδή ως το θάνατο του τελευταίου.



Η Ακαδημία ιδρύθηκε το 387 π.Χ. στην Αθήνα με πρότυπο τη φιλοσοφική κοινότητα των Πυθαγορείων. Η λατρεία των Μουσών, του Απόλλωνα και του Έρωτα ήταν συνδεδεμένη με το όλο έργο της Ακαδημίας. Κεφαλή της ήταν ο Πλάτωνας και τα μέλη της ζούσαν κοινοβιακή ζωή.



Σκοπός της ήταν ο συνδυασμός της φιλοσοφικής, επιστημονικής, ηθικής και θρησκευτικής αγωγής, ώστε να σφυρηλατούνται επίλεκτα πνεύματα που αργότερα θα ασκούσαν μεγάλη επίδραση στην αθηναϊκή πολιτεία και στις άλλες πόλεις, από τις οποίες προέρχονταν οι μαθητές. Η πολιτική στην υψηλότερή της έννοια ήταν ένα από τα κύρια θέματα της Ακαδημίας. Άλλωστε τα δύο μεγαλύτερα έργα του Πλάτωνα –Πολιτεία και Νόμοι- είναι πολιτικά.



Το κυριότερο όμως έργο της Ακαδημίας ήταν φιλοσοφικού και επιστημονικού χαρακτήρα. Είναι το πρώτο επιστημονικό και φιλοσοφικό Ίδρυμα. Αναζήτησε την καθαρή γνώση.



Τα 13 τελευταία χρόνια της ζωής του ο Πλάτωνας αφιερώθηκε στο συγγραφικό του έργο και, όταν πέθανε, σε ηλικία 81 ετών, θάφτηκε στον κήπο της Ακαδημίας.



Η Μέση Ακαδημία αρχίζει στην Αιολία με τον Αρκεσίλαο από την Πιτάνη ( περ. 315 – 241 π.Χ.) που τη διδασκαλία του την κατέγραψε ο μαθητής του Λακύδης, και τελειώνει με τον Καρνεάδη (155 π.Χ. στη Ρώμη ) και το διάδοχό του Κλειτόμαχο ( πέθανε το 110 π.Χ.) Από τα έργα τους δεν έχει σωθεί τίποτε, πηγή γι΄ αυτούς, εκτός από τον Διογένη τον Λαέρτιο, είναι προπάντων ο Κικέρων και Σέξτος ο Εμπειρικός.



Έμμεσες μόνο και πολύ γενικές είναι οι πληροφορίες που έχουμε για τη Νεώτερη Ακαδημία. Ο Φίλων από τη Λάρισα βρισκόταν το 87 π.Χ. στη Ρώμη. Το διάδοχό του Αντίοχο από τον Ασκάλωνα άκουσε το 78 π.Χ. ο Κικέρων στην Αθήνα. Χαρακτηριστικός εκπρόσωπος του εκλεκτικού πλατωνισμού σε΄ αυτή την πρώτη – βασικά ηθική – μορφή του είναι και ο Άρειος Δίδυμος, με ισχυρή απόκλιση προς τη στωϊκή φιλοσοφία ( έζησε την εποχή του Αυγούστου ), και ο Θράσυλλος, που έκανε τη συστηματική κατάταξη και την έκδοση των έργων του Δημόκριτου και του Πλάτωνα. Αλλά και μέσα στην Ακαδημία αναπτύχθηκε ολόκληρη φιλολογία από παραφράσεις και υπομνήματα στα έργα του Πλάτωνα.



Ο τελευταίος ηγέτης της πλατωνικής Ακαδημίας ήταν ο Δαμάσκιος. Σώζεται η αρχή ενός συγγράμματός του Περί των Πρώτων αρχών, το τέλος ενός υπομνήματός του στον Παρμενίδη και μια βιογραφία του δασκάλου του Ισιδώρου. Από τους σχολιαστές αυτής της περιόδου ξεχωρίζει ο Συμπλίκιος. Αυτοί οι δύο τελευταίοι έφυγαν με το στενότερο κύκλο των μαθητών τους και πήγαν για ένα χρονικό διάστημα στην Περσία, όταν το 529 μ.Χ. ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός έκλεισε την Ακαδημία, δήμευσε την περιουσία της και απαγόρευσε τα μαθήματα, επισφραγίζοντας έτσι και τυπικά το τέλος της.



Ο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΛΥΚΕΙΟ



Πλάτωνας και ΑριστοτέληςΑπό την άποψη του ορθολογισμού μπορούμε να δεχτούμε ότι η Ελληνική και Δυτική εν γένει φιλοσοφία φτάνει στην πλήρη ωριμότητά της με τον Αριστοτέλη.



Χρησιμοποίησε τη μεθοδολογία της ορθολογιστικής φιλοσοφίας που είχε διδαχτεί στην Πλατωνική Ακαδημία. Ο Αριστοτέλης γεννήθηκε το 384 π.Χ. στα Στάγιρα της Χαλκιδικής. Το 367/6 π.Χ. βρίσκουμε τον Αριστοτέλη στην Ακαδημία του Πλάτωνα, στην Αθήνα, όπου παραμένει για 20 ολόκληρα χρόνια, μέχρι το θάνατο του Πλάτωνα.



Στην Πέλλα ο Αριστοτέλης εκπαιδεύει όχι μόνο τον Αλέξανδρο, αλλά και τα παιδιά που τον συνόδευαν, καθώς και άλλους υψηλούς αξιωματούχους της αυλής του Φιλίππου. Ο Αριστοτέλης μετέδωσε στον Αλέξανδρο τον ενθουσιασμό για την επιστήμη και τη φιλοσοφία και τον διαμόρφωσε ηθικά και πολιτικά. Η εκπαίδευση του Αλέξανδρου από τον Αριστοτέλη άρχισε το 343 και έληξε το 341/40 π.Χ. έπειτα από διαφωνία για το αν όλοι οι λαοί μπορούσαν να ενωθούν με ισότητα σε μια κοινή αυτοκρατορία.



Γύρισε στην Αθήνα μαζί με τον Θεόφραστο και ίδρυσε το Λύκειο ή Περίπατο εφόσον συνήθιζαν στη σχολή αυτή να περπατούν συζητώντας και εξηγώντας τα φιλοσοφικά θέματα..



Όταν πέθανε ο Αλέξανδρος οι Αθηναίοι έδειξαν και στον Αριστοτέλη εχθρικές διαθέσεις, έτσι ο φιλόσοφος πήγε στην Χαλκίδα όπου έζησε τα τελευταία χρόνια του - πέθανε το 322 πΧ. Διάδοχος στο Λύκειο έγινε ο Θεόφραστος.



Ο Αριστοτέλης θεωρείται σαν κορυφή της φιλοσοφίας - αυτής που θεμελιώνεται στο όργανο της λογικής. Διαφώνησε με τον Πλάτωνα σε ζητήματα μεταφυσικά όπως πχ η αθανασία της ψυχής εφόσον δεν μπορούμε να την κατανοήσει. Αυτό οδήγησε την Αριστοτέλεια λογική σε δρόμους που διέψευσαν τον εαυτό της. Μόνο η επιστήμη της ευρωπαϊκής αναγέννησης μπόρεσε να απελευθερωθεί από τα σφάλματα της λογικής του Αριστοτέλη, ενώ η σημερινή επιστήμη εμπνέεται από την ανώτερη λογική του Πλάτωνα.

ΣΧΟΛΗ ΤΩΝ ΜΕΓΑΡΩΝ - ΕΥΚΛΕΙΔΗΣ



Ο Ευκλείδης από τα Μέγαρα ίδρυσε τη σχολή του λίγο μετά το θάνατο του Σωκράτη. Από τον Φαίδωνα του Πλάτωνα γνωρίζουμε ότι ο Ευκλείδης υπήρξε μαθητής του Σωκράτη και ήταν παρών στο θάνατό του. Μετά το θάνατο του Δασκάλου, πολλοί μαθητές κατέφυγαν στα Μέγαρα και φιλοξενήθηκαν από τον Ευκλείδη. Ανάμεσά τους και ο Πλάτων.



Κύριο γνώρισμα της φιλοσοφίας του είναι η σύνδεση της σωκρατικής με την ελεατική φιλοσοφία. Ταύτισε το Αγαθό με το Εν των Ελεατών και δίδαξε ότι αυτό αποτελεί την μόνη πραγματικότητα. Το ανώτατο αγαθό το ονόμασε φρόνηση, θεό, νου.



Σημαντικοί μεταξύ των Μεγαρικών είναι ο Ευβουλίδης, ο Διόδωρος Κρόνος και ο Στίλπων, που πολέμησε τη θεωρία των Ιδεών του Πλάτωνα και πλησίασε πολύ την Κυνική Σχολή. Το ανώτατο αγαθό γι’ αυτόν είναι η απάθεια. Μαθητής του είναι ο Ζήνων ο Κυτιεύς, ιδρυτής του Στωικισμού.Από αυτή τη σχολή πρέπει να αναφερθούν οι δύο εριστικοί Ευβουλίδης από τη Μίλητο και Αλεξίνιος από την Ηλεία, επίσης ο Διόδωρος Κρόνος από την Καρία και ο Στίλπων. Η σχολή είχε πολύ σύντομη ζωή, αργότερα συγχωνεύτηκε με τον κυνισμό και τη φιλοσοφία της Στοάς



ΣΧΟΛΗ ΤΗΣ ΗΛΕΙΑΣ - ΦΑΙΔΩΝ



Το ίδιο ισχύει και για τη φιλοσοφική εταιρεία που ίδρυσε ο Φαίδων, αγαπημένος μαθητής του Σωκράτη, στην πατρίδα του την Ηλεία, ύστερα από λίγο ο Μενέδημος τη μετέφερε στην Ερέτρια. Ο Ιερώνυμος τον αποκαλεί «δούλον» στο «Περί ψυχής». Τον εξαγόρασε ο Αλκιβιάδης και ο Κρίτων με προτροπή του Σωκράτη. Δεν γνωρίζουμε πολλά γι’ αυτόν.



ΚΥΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ



Ιδρυτής της κυνικής σχολής ( που ονομάστηκε έτσι από το γυμνάσιο του Κυνοσάργους) ήταν ο Αντισθένης που γεννήθηκε στην Αθήνα το 444 π.Χ. και πέθανε το 370 π.Χ. Παλαιός φίλος και αυτός, όπως ο Ευκλείδης, του Σωκράτη. Ο ιδιόρρυθμος Διογένης από τη Σινώπη ήταν πιο πολύ μια χαρακτηριστική φιγούρα στην ιστορία του πολιτισμού παρά άνθρωπος της επιστήμης. Μαζί με αυτόν πρέπει να αναφερθεί ο Κράτης από τη Θήβα. Αργότερα η κυνική σχολή συγχωνεύτηκε με τη Στοά.



Ο Αντισθένης, υπήρξε μαθητής του Γοργία του Σοφιστή. Στην αρχή άνοιξε σχολή Ρητορικής, αλλά μετά από ρήξη με τον Γοργία, ακολούθησε τον Σωκράτη. Όταν ο Σωκράτης πέθανε, ο Αντισθένης ίδρυσε την Κυνική Σχολή στην πλατεία του Κυνοσάργους.



Σύμφωνα με μια εκδοχή, γι’ αυτό ονομάστηκαν Κυνικοί, καθώς και από τον τρόπο ζωής που πρέσβευαν, που ήταν λιτός και ασκητικός. Όλοι οι Κυνικοί ζούσαν σαν ζητιάνοι, χωρίς αγαθά και οικία. Έκαναν αυτό που λέμε «σκυλίσια ζωή».




ΚΥΡΗΝΑΪΚΗ ΣΧΟΛΗ



Ιδρυτής της είναι ο Αρίστιππος από την Κυρήνη. Γεννήθηκε το 435 π.Χ. στην Κυρήνη της Β. Αφρικής. Εκεί γνώρισε τη φιλοσοφία του Πρωταγόρα. Νέος ήρθε στην Αθήνα και εντάχθηκε στον κύκλο του Σωκράτη. Μετά την καταδίκη του δασκάλου του, οδοιπορεί κηρύσσοντας τις θεωρίες του σε πολλές ελληνικές πόλεις, σε αυλές τυράννων, «πρώτος εκ των μαθητών του Σωκράτους διδάξας επί χρήμασιν». Την Κυρηναϊκή Σχολή την ίδρυσε αφού εγκαταστάθηκε στην πατρίδα του.



Η ευδαιμονία-σοφία έγκειται στο να ελέγχει το αίσθημα και να μην αφήνει τον άνθρωπο να ελέγχεται απ’ αυτό. «Δεν είναι η αποχή από τις απολαύσεις το καλύτερο, αλλά να τις ελέγχει κανείς και να μην υποτάσσεται σ’ αυτές» (Πλούταρχος).



Ο Αρίστιππος ο Κυρηναίος, πλανόδιος δάσκαλος της σοφιστικής, κάπως νεώτερος από την Ευκλείδη και τον Αντισθένη, κατά καιρούς μόνο είχε σχέση με τον κύκλο του Σωκράτη. Ίδρυσε την σχολή του όταν ήταν πια γέρος. Φαίνεται ότι η συστηματική επεξεργασία των ιδεών του, που για αυτόν ήταν πιο πολύ πρακτικοί κανόνες ζωής, έγινε από τον εγγονό του που επονομάστηκε μητροδίδακτος, επειδή η σοφία του παππού του, του παραδόθηκε από την μητέρα του Αρετή.



ΣΤΩΙΚΙΣΜΟΣ



Ζήνων ο ΚιτιεύςΣτην ιστορία της Στοάς πρέπει να διακρίνουμε μια παλαιότερη (βασικά ηθική), μια μεσαία (συγκρητική) και μια νεώτερη (θρησκευτική) περίοδο. Πολλές από τις προσωπικότητες αυτής της σχολής κατάγονταν από χώρες της ελληνιστικής Ανατολής. Έτσι, ο ιδρυτής της Στοάς Ζήνων ήρθε ως έμπορος από την Κύπρο στην Αθήνα, και όπως λέγεται, τον έθελξε τόσο πολύ η φιλοσοφία ώστε μελέτησε τη διδασκαλία όλων των σχολών και ύστερα, το 308, ίδρυσε τη δική του. Ο Ζήνων καταγόταν από το Κίτιο της Κύπρου και έζησε από το 326 ως το 246 π.Χ. Γύρω στο 300 άρχισε να διδάσκει τις ιδέες του στην Ποικίλη Στοά, όπου εκθέτονταν έργα των γνωστότερων ζωγράφων της Αθήνας, στο στυλ του Πολυγνώτου και απ’ όπου η Σχολή πήρε το όνομά της.Πιο σημαντικός μαθητής του ήταν ο Κλεάνθης από την Άσσο (στην Τρωάδα), σώζεται ένας μονοθεϊστικός ύμνος στο Δία. Επιστημονική κεφαλή της σχολής ήταν ο Χρίσιππος ( 280- 209 π.Χ.) από τους Σόλους ( ή την Ταρσό) της Κιλικίας. Λέγεται ότι είχε γράψει πάρα πολλά έργα, αλλά, εκτός από τους τίτλους του ελάχιστα έχουν σωθεί. Από τους άλλους στωϊκούς πρέπει να αναφερθούν μόνο ο Αρίστων από τη Χίο, ο Διογένης ο Βαβυλώνιος ( 155 π.Χ. Ρώμη) και ο Απολλόδωρος. Με τη Στοά συνδέονταν και ο Αρίσταρχος και ο Ερατοσθένης.



Η τάση προς τον συγκρητισμό άρχισε μέσα στη Στοά με τον Παναίτιο ( 180 110 π.Χ.), που είχε επηρεαστεί πολύ από το σκεπτικισμό της Ακαδημίας και διατηρούσε στενές σχέσεις με ρωμαίους πολιτικούς, και ολοκληρώθηκε με τον Ποσειδώνειο που καταγόταν από την Απάμεια της Συρίας (περ 175- 90 π.Χ.). Ήταν από τους μεγαλύτερους ιστοριοδίφες της αρχαιότητας, ειδικότερα στο χώρο της ιστορικής γεωγραφίας. Δίδασκε στη Ρόδο και η διδασκαλία του είχε μεγάλη απήχηση στους νεαρούς ρωμαίους μαθητές του, ανάμεσά τους ήταν και ο Κικέρων.