αστρονομικες γνωσεις στην αρχαια Ελλαδα

Οι Έλληνες πολλούς αιώνες ή και χιλιετίες προ Χριστού ήξεραν να ερμηνεύσουν τα αστρικά φαινόμενα και τον ουράνιο θόλο. Μάλιστα αναφέρονται απόπειρες ουρανίων χαρτογραφήσεων ήδη κατά την Β΄ χιλιετία προ Χριστού.

Μερικές από τις πρώτες αστρολογικές αναφορές βρίσκουμε στο σύγγραμμα του Ησίοδου«Έργα και Ημέραι», που καταγράφει τις μέρες που προσφέρονται για διάφορες δραστηριότητες όπως ο τρύγος, στο ακόλουθο απόσπασμα: «όταν­ ο Ωρίωνας και ο Σείριος θα μεσουρανήσουν και ο Αρκτούρος θα ανατέλλει την αυγή, τότε, ω Πέρσες, μαζέψτε τα σταφύλια σας και φέρτε τα σπίτι». Σε ένα άλλο σημείο συμβουλεύει τον αδελφό του Πέρση: «όταν ανατέλλουν οι Πλειάδες, οι κόρες του Άτλαντα, ξεκινήστε τον θερισμό, και όταν δύουν, αρχίστε το όργωμα». Η πραγματεία του Ησίοδου παρουσιάζει μία προσπάθεια να ρυθμιστούν οι καλλιέργειες σε συμφωνία με τις εποχές του έτους, θέτοντας έτσι την αρχή της αστρολογικής σκέψης που προπαρασκεύασε την χρήση των άστρων σαν οδηγό αυτοκαθοδήγησης των ανθρώπων, σε όλους τους τομείς.

Χάρην στον Στράβωνα που ήταν παρά μόνον συλλέκτης (ερανιστής) έργων, μπορούμε να αντλήσουμε όλες τις βασικές σύγχρονες γνώσεις, όπως : « ή γεωγραφία.. γεωμετρίας τέ καί αστρονομία δείν τή τοιαύτη υπόθεσει (έχει ανάγκη γνώσεως). Όντως η ναυσιπλοία και η γεωγραφία χρειάζονται τήν γεωμετρία καί αστρονομία.

«Σφαιροειδή δέ τήν επιφανείαν τής γής .. επί τό μέσον τών σωμάτων φοράν» δεν λέγει «σφαίρα» αλλά «σφαιροειδήν», ήτοι ολίγον πεπελατυσμένη στους «πόλους» και συνεχίζει «ο δέ ουρανός περιφέρεται (φαινόμενος).. απ’ανατολής είς δύσιν», «καθέτως τώ ισημερινώ». Το εκπληκτικό είναι ότι πραγματικά αληθεύει το «η γή ομόκεντρος τώ ουρανώ» αφού οι άξονες και οι πόλοι ουρανού Π,Π και γής π,π ταυτίζονται, η δέ «επί τό μέσον φορά» είναι η ευθεία η ένουσα το ουράνιο σώμα με το κέντρο της γής Κ. «Πεντάξωνον τήν γήν.. διωρίζοντο (διαχωρίζονταν) αί ζώναι κύκλοις παραλλήλοις τώ ισημερινώ.. ήτοι διακεκαυμένη, τάς δέ ευκράτους και κατεψυγμένας δύο» και «οί πρός τας ορθάς (γωνίας) τέμνοντες (μεσημβρινοί) τούτους μέγιστοι κύκλοι». Διαιρούσαν τους παραλλήλους και μεσημβρινούς σε 360 μοίρες και κάθε 1 μοίρα σε 60 λεπτά (1΄ = 60 στάδια = 1852 μέτρα = 1 ναυτικό μίλι).

Τα πλάτη οι Έλληνες τα ονόμαζαν «κλίματα» (κλίσεις πολικού αστέρους ως πρός τον ορίζοντα τόπου)«τα κλίματα και τους ανέμους διασαφούσι» (καθορίζουν τον βορρά)«ού λαβείν (καταλαβαίνεις) αρκτικώτερον ή νοτιώτερον χωρίς της διά κλιμάτων επίσκεψιν (γνώση)». Εγνώριζαν και τους δύο αρκτικούς και τροπικούς κύκλους : «τού μεταξύ διαστήματος τού τε ισημερινού και τροπικού τεττάρων εξηκοστών τού μεγίστου κύκλου». Δύο τρόποι μετρήσεως του πλάτους είναι : Μέτρηση γωνίας πολικού αστέρος (έξαρμα), πλάτος Φ0, και ο δεύτερος με ύψος μεσουράνησης ουρανίου σώματος. Και τους δύο αυτους τρόπους εγνώριζαν οι Έλληνες :

«συμμεσουρανήσεις και εξάρματα πόλων». Επειδή όμως ο ισημερινός ήταν μακρυά των (400 νοτιώτερα), σκέφτηκαν να χωρίσουν την μεσόγειο «τήν καθ’ ημάς» με ένα νοητό παράλληλο κύκλο, πού περνά απο επίκαιρα σημεία, σε βόρεια και νότια. Επί ακριβεστάτου χάρτη αεροφωτογραφίας της Μεσογείου, βρήκαν την παράλληλο 36,60 που την διαιρεί στα δύο, σαν μέση γραμμή, όπως και την οικουμένην : «τον της οικουμένης πίνακα, γραμμή τινί διαιρεί διχά απο δύσεως επί ανατολήν, διερχομένη απο Ταρτησσό, Αζόρες, Καρχηδόνα, Σικελία,Πελοπόννησο, Ταυρική Κασπία, Ιμαίον όρος (έβερεστ), το Τσιγκ τάο της Κίνας.


Τα μήκη «ομοίως τας πρός έω» (ανατολάς) ή προς δύσιν .. διά της εκλειπτικής ηλίου και σελήνης συγκρίσεως». Έτσι χώριζαν οι Έλληνες με «μεσημβρινούς» τον ισημερινό σε 24 ωριαία «τμήματα», 150 έκαστον. Αρχή μετρήσεως των μηκών ο μεσημβρινός (00), διαφορετικός κατά εποχή. Στους Εληνιστικούς χρόνους ήταν της Αλεξανδρείας : «τού δι Αλεξανδρείας μεσημβρινού διαστάσεις, ήτοι πρός ανατολάς ή δυσμάς μεγέθεσι... ωρών ισημερινών». Τον 2ον μχ ο «διά των νήσων Μακάρων».

Οι Έλληνες για τον υπολογισμό του πλάτους, πλήν της μετρήσεως του εξάρματος του πολικού ή του μεσουρανούντος ηλίου (σε τροπές ή ισημερίες), είχαν και άλλη ακριβέστερη μέθοδο : την μέτρηση της μεγίστης ημέρας την 21 Ιουνίου. Χρησίμευσε κυρίως για την εύρεσησυντεταγμένων γεωγραφικών σημείων (πόλεων ή ακρωτηρίων). «Ιστόρηκεν (κατέγραψε σε πίνακες) έν τοίς τόποις τό μήκος των μεγίστων ημερών ή τό έξαρμα του ηλίου κατά τάς μεσουρανήσεις έν ταίς τροπαίς». Ο δέ Πτολεμαίος «τήν καθ’έκαστην χώραν διασήμων πόλεων μεγίστην ημέραν, τας δέ καταμήκος εποχάς (διάφορας ώρας) από τού δι’ Αλεξανδρείας μεσημβρινού..». Με αυτές τις μεθόδους πλήν των συντεταγμένων των πόλεων, εύρισκαν και το στίγμα (πλάτος, μήκος). Δηλαδή «δι’Αλεξανδρείας .. η μεγίστη ημέρα ωρών δεκατεττάρων» μετατρέπεται σε 300 50΄. Η μέθοδος αυτή και ακριβέστερη είναι η ευκολότερη. Γιατί ενώ είναι δύσκολη ακόμα και σήμερα η μέτρηση γωνίας μικρότερης των 30΄, η μέτρηση ωρών της μεγίστης ημέρας (απο ανατολής έως δύσεως) είναι δυνατή με σφάλμα σύν-πλήν 10΄΄. Ήτοι 24ω=3600 και 10΄΄ =2,5 ναυτικά μίλια μόνο

Στην Οδύσσεια διηγείται ότι ο Οδυσσέας επιστρέφει στην Ιθάκη στην διάρκεια μίας Έκλειψης Ηλίου. Την ημέρα που πρόκειται να φανερωθεί για να εξοντώσει τους μνηστήρες της Πηνελόπης, ο μάντης Θεκλύμενος αναφέρει ανάμεσα σε άλλους κακούς οιωνούς, ότι «θα χαθεί ο Ήλιος και θα απλωθεί παντού πυκνή θολούρα». Η φράση αυτή ερμηνεύτηκε από τον Πλούταρχο και τον Ευστάθιο ως πρόγνωση μίας ολικής Έκλειψης Ηλίου (ορισμένοι σύγχρονοι ερευνητές ταύτισαν την Έκλειψη με εκείνη της 16ης Απριλίου 1178 π.Χ, η οποία ήταν ολική στην περιοχή της Ιθάκης). Επίσης ο Όμηρος αναφέρει με λεπτομέρειες τις πλειάδες, τις Υάδες, τον Ωρίωνα, την Μικρή και την Μεγάλη Άρκτο, ενώ ο Ησίοδος τον 7ο π.Χ. αιώνα αναφέρει τις Πλειάδες, τις Υάδες, τον Ωρίωνα και τον Σείριο.


Στα κείμενα τού Ορφέως υποδηλώνονται στοιχεία αστρονομικού και κοσμογονικού ενδιαφέροντος μαζί με κάποιες νύξεις ηλιοκεντρικού περιεχομένου. Στον Παλαμήδη αποδίδεται η διαίρεση τού χρόνου σε μήνες, ημέρες, και ώρες. Ο Θαλής ή ο Κένταυρος Χείρων ήταν ο κατασκευαστής τής ουράνιας σφαίρας, κάτι αντίστοιχο προς την υδρόγειο σφαίρα αλλά με απεικονίσεις ουρανίων αστερισμών. Αργότερα οι Εύδοξος, Αναξίμανδρος, Αρχιμήδης, Ίππαρχος, κ.ά. βελτίωσαν ή τροποποίησαν εκείνη την σφαίρα. Ο Φώκος ανακάλυψε τον αστερισμό τής Μικράς Άρκτου.

Ο Θεόδωρος περιέγραψε και ονόμασε τον αστερισμό τής Κασσιόπης. Ο Θαλής, ο οποίος είχε μελετήσει επισταμένως την Ήλιο και την Σελήνη και γνώριζε τη συμπεριφορά τους, μπορούσε να υπολογίζει τις εκλείψεις τους, όπως εξ άλλου και ο σύγχρονός του Φερεκύδης από την Σύρο. Μάλιστα ο Θαλής κατέπληξε τούς Αιγυπτίους με την επιτυχή πρόγνωση τής έκλειψης Ηλίου τής 28ης Μαΐου τού έτους 585 π.Χ. Υποστήριζε ότι η Σελήνη είναι ετερόφωτη δεχόμενη το φως της από τον Ήλιο. Ο ίδιος, κατά τον Ευθύδημο, ανακάλυψε τη μεταβλητή περίοδο τών ηλιοστασίων, ενώ κατά τον Διογένη τον Λαέρτιο πρώτος υπολόγισε τη διάρκεια τού έτους σε 365 ημέρες.

Ο Αναξίμανδρος παραδεχόταν ότι η Γη είναι μετέωρη [- βέβαια, έσφαλλε ως προς το σχήμα της, το οποίο θεωρούσε κυλινδρικό] και ότι κινείται γύρω από το "κέντρο τού κόσμου" [- ίσως εννοούσε τον Ήλιο]. Σύμφωνα με τον Διογένη τον Λαέρτιο διακήρυττε ότι η Γη έχει σχήμα σφαίρας [- βλέπετε, οι πληροφορίες που έχουμε δεν συμπίπτουν πάντα μεταξύ τους] και βρίσκεται στο κέντρο τού Σύμπαντος, ότι η Σελήνη είναι ετερόφωτη φωτιζόμενη από τον Ήλιο, κλπ. Υποστήριζε ότι δεν υπάρχει μόνο ένα σύμπαν, αλλά πολλά σύμπαντα? θεωρία η οποία υποστηρίζεται από πολλούς σύγχρονούς μας αστρονόμους.

Ο Σιμπλίκιος μάς πληροφορεί ότι ο Αναξίμανδρος μετρούσε τις αποστάσεις τών πλανητών από την Γη, καθώς και τα μεγέθη τους. Στον Αναξίμανδρο επίσης οφείλεται ο πρώτος αστρονομικός χάρτης ο οποίος απεικόνιζε τις θέσεις τών άστρων και τις μεταξύ τους αποστάσεις, η χάραξη τής ετήσιας διαδρομής τού Ηλίου στην εκλειπτική, η ακριβής μέτρηση τής λοξώσεως τής εκλειπτικής, κ.ά. Επίσης πρώτος ο Αναξιμένης χρησιμοποίησε το αστρονομικό όργανο "γνώμων". Τον Ήλιο τον θεωρούσε πύρινη μάζα [- όμως έσφαλλε ως προς το μέγεθός του]. Πίστευε κι εκείνος στο ετερόφωτον τής Σελήνης.

Ο Πυθαγόρας πιθανώς δίδασκε ότι η Γη είναι σφαιρική. Αυτός και οι καθηγητές τής σχολής του [: Πυθαγόρεια Σχολή] εξήγησαν τις εκλείψεις και τις φάσεις τής Σελήνης. Εγνώριζαν επίσης ότι οι κομήτες είναι ουράνια σώματα που πραγματοποιούν περιοδική εμφάνιση. Ακόμη δίδαξαν, στην αρχή με αρκετά σφάλματα κι αργότερα με βελτιωμένη και διορθωμένη διατύπωση, την κίνηση τής Γης περί τον άξονά της - ιδίως ο Λύσις από τον Τάραντα, έκτος προς πέμπτον αιώνα προ Χριστού, και οι συμπατριώτες Ικέτας και Έκφαντος από τις Συρακούσες τον πέμπτο π.Χ. αιώνα.

Ο Ίππασος διακήρυττε ότι η Γη είναι σφαιρική και το Σύμπαν πεπερασμένο. Ο Παρμενίδης αποδεχόταν κι εκείνος με τη σειρά του τη σφαιρικότητα τής Γης και ότι η Σελήνη είναι ετερόφωτη δεχόμενη φως από τον Ήλιο. Ο Φιλόλαος ισχυριζόταν ότι η Γη και η Σελήνη περιστρέφονται [- η Γη σε εικοσιτέσσερις ώρες? εσφαλμένο βεβαίως, αλλά επαναστατικό για την εποχή του] γύρω από την - κατ' αυτόν - πύρινη "Εστία τού παντός" την οποία δεν γνωρίζουμε εάν ταύτιζε με τον Ήλιο. Καθόρισε την περίοδο τής Σελήνης σε 29,5 ημέρες, τη διάρκεια τού ηλιακού έτους σε 364,5 ημέρες, και τού σεληνιακού σε 354 ημέρες.

Συνεχίζοντας τις σκέψεις που είχαν εκφράσει ο Ξενοφάνης από την Κολοφώνα τής Μ. Ασίας τον έκτο προς πέμπτο αιώνα π.Χ., και ο Ίππασος αργότερα, ο Φιλόλαος εισήγαγε βελτιωμένη και οριστική έννοια τού "πεπερασμένου", και είπε ότι το Σύμπαν απαρτίζεται από άπειρα κι από πεπερασμένα στοιχεία.

Ο Αναξαγόρας έδωσε κάποια ψήγματα τής θεωρίας τής περιστροφικής κίνησης τών πλανητών, αν και με σφάλματα στη σύλληψή της. Μίλησε για γήινη βαρύτητα αλλά και για εκείνην άλλων ουρανίων σωμάτων. Τον Ήλιο τον θεωρούσε διάπυρη σφαίρα. Ο ίδιος διατύπωσε την άποψη ότι η Σελήνη έχει στερεό έδαφος με κοιλάδες και όρη. Την άποψη αυτή τού Αναξαγόρα έκλεψε ο Ιταλός Γαλιλαίος [: Galileo Galilei] και μάς … ενημέρωσε τον δέκατο έβδομο μετά Χριστόν αιώνα ότι η Σελήνη έχει … στερεό [: γαιώδες] έδαφος με κοιλάδες και όρη! Πρώτος επίσης ο Αναξαγόρας εξήγησε τις φάσεις και τις εκλείψεις τής Σελήνης. Μίλησε, τέλος, και για την ύπαρξη κι άλλων ηλιακών συστημάτων.

Ο Άρπαλος υπολόγισε το (ηλιακό) έτος σε 365 ημέρες και 13 ώρες [- δηλαδή 365,54 ημέρες]. Ο δε Οινοπίδης το υπολόγισε σε 365,3728 ημέρες. Η Αγλαονίκη προέβλεπε τις εκλείψεις Ηλίου και Σελήνης με ακρίβεια ώρας. Γι' αυτήν λέγεται ότι βελτίωσε κάποιες γνώσεις που τής είχαν παράσχει οι Χαλδαίοι. Ο Διογένης ο Απολλωνιάτης πρέσβευε ότι η Γη είναι σφαιρική. Ο Έκφαντος δεχόταν την περιστροφική κίνηση τής Γης περί τον άξονά της εντός εικοσιτεσσάρων ωρών. Ο Φαίνος από την Αθήνα μέτρησε με αρκετή ακρίβεια την διάρκεια τού (ηλιακού) έτους, και ο μαθητής του Μέτων την προσδιόρισε σε 365,26 ημέρες. Ο Μέτων, μαζί με τον Ευκτήμονα, παρατήρησε το 432 π.Χ. την πιο αρχαία θερινή τροπή τού έτους. Η παρατήρηση εκείνη οδήγησε στον καθορισμό τού τροπικού έτους σε 365 ημέρες 5 ώρες 23 λεπτά τής ώρας.

Ο Κάλλιππος από την Κύζικο τής Μ. Ασίας, Δ΄ αι. π.Χ., υπολόγισε σε 365,25 ημέρες τη διάρκεια τού έτους, και σε 29 ημέρες 12 ώρες 44΄ 25΄΄ την διάρκεια τού σεληνιακού μήνα.. Ανάμεσα σε πολλά στοιχεία στην διδασκαλία τού φιλοσόφου Δημόκριτου από τ' Άβδηρα εντοπίζουμε την πρώτη αναφορά, έστω και μικρή, στη μοριακή σύσταση τού Γαλαξία. Ο Εύδοξος καθόρισε με ακρίβεια τις θέσεις τών αστέρων, περιέγραψε τούς αστερισμούς, και συνέταξε κατάλογο ουρανίων σωμάτων. Πραγματοποιούσε συστηματικές παρατηρήσεις τού ουρανίου θόλου, και χρησιμοποιούσε τα Μαθηματικά για να λύσει διάφορα αστρονομικά προβλήματα. Με τον ίδιο τρόπο απέδειξε τη σφαιρικότητα τής Γης.

Ο Πυθέας ανακάλυψε ότι ο βόρειος πόλος τού ουρανού δεν είναι ακίνητος. Ανακάλυψε επίσης ότι η παλίρροια σχετίζεται με τις φάσεις τής Σελήνης. Ο Φίλιππος από τον Οπούντα μελέτησε τις αποστάσεις και το μέγεθος Ηλίου και Σελήνης, όπως και τις εκλείψεις τους. Ο Ηρακλείδης από την Ηράκλεια, όπως άλλοι αναφερθέντες προγενέστεροί του δίδαξε ότι η Γη περιστρέφεται περί τον άξονά της σε 24 ώρες.

Ο Ποσειδώνιος από την Απάμεια εισήγαγε μέτρηση για το ύψος τής ατμόσφαιρας. Ακόμη, υπολόγισε την περίμετρο τής Γης με ικανοποιητική ακρίβεια. Υποστήριζε κι εκείνος όπως τόσοι άλλοι την εξάρτηση τής παλίρροιας από δυνάμεις τις οποίες ασκεί η Σελήνη. Ο Υψικλής πρότεινε τη διαίρεση τής εκλειπτικής σε μοίρες, και τής μοίρας σε βαθμούς. Είναι ο αστρονόμος ο οποίος κάνει την πιο αρχαία αναφορά διαίρεσης τού ζωδιακού κύκλου σε μοίρες.

Ο Γέμινος, μέγας αστρονόμος κι εκείνος, ασχολήθηκε επισταμένως με την λαμπρότητα Ηλίου και Σελήνης, και βγαίνει δικαιωμένος από την Αστρονομία τών τελευταίων δύο αιώνων. Ο Σωσιγένης ανακάλυψε τις περιοδικές μεταβολές τών φαινομενικών διαμέτρων Ηλίου και Σελήνης. Δεχόταν ότι το έτος διαρκεί 365,25 ημέρες. Έτσι, εισηγήθηκε την θέσπιση πολιτικού έτους 365 ημερών με την προσθήκη μιας ημέρας ανά τετραετία, δηλαδή την καθιέρωση δίσεκτου έτους 366 ημερών ανά τετραετία. Αυτό ήταν το "ιουλιανό" ημερολόγιο, επί ημερών Ιουλίου Καίσαρος, και ίσχυσε έως το 1582 όταν ο πάπας Γρηγόριος ΙΓ΄ έθεσε σ' εφαρμογή το ονομαζόμενο "γρηγοριανό" ημερολόγιο, δημιούργημα δύο αιώνες νωρίτερα τού Έλληνα Νικηφόρου Γρηγορά ο οποίος είχε εντοπίσει τις ατέλειες τού ιουλιανού και το είχε βελτιώσει.

Ο Πτολεμαίος Κλαύδιος ήταν εκπρόσωπος τού γεωκεντρικού συστήματος, το οποίο ήδη κατά την Αρχαιότητα είχε χαρακτηριστεί από άλλους Έλληνες ως εσφαλμένο και είχε απορριφθεί υπέρ του ηλιοκεντρικού. Παρά ταύτα, με την συστηματική μελέτη, ο Πτολεμαίος Κλαύδιος οδηγήθηκε σε πολλά σωστά πορίσματα και πολλές ανακαλύψεις. Συγκέντρωσε κι επεξεργάσθηκε τις απόψεις προγενέστερών του Ελλήνων αστρονόμων σε βιβλία, εξέδωσε καταλόγους αστερισμών και αστρονομικούς χάρτες, έδωσε περιγραφές αστέρων, τού Γαλαξία, κλπ. Ο Ιππόλυτος, Γ΄ μ.Χ. αι., υπολόγισε κι αυτός την περίμετρο τής Γης με αρκετά μεγάλη ακρίβεια. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι αστρονόμοι πραγματοποιούσαν τούς υπολογισμούς και τις μετρήσεις τους συχνά με δική του μέθοδο ο καθένας. Ο Ιουλιανός υποστήριζε ένθερμα το ηλιοκεντρικό σύστημα, δηλαδή ότι η σφαιρική Γη κινείται γύρω από τον Ήλιο. Το στέμμα και η άλως υπήρξαν δύο φαινόμενα τα οποία απασχόλησαν τον Θέωνα.



Ο Ελικών προϋπολόγισε την έκλειψη Ηλίου η οποία σημειώθηκε στις 12 Μαΐου τού 361 π.Χ. Ο φιλόσοφος Αριστοτέλης ο Σταγ(ε)ιρίτης επίσης ασχολήθηκε με την Αστρονομία, και διατύπωσε πολλά σχόλια, άλλα σωστά κι άλλα εσφαλμένα. Σε μία από τις επισημάνσεις του περιέγραφε τη Γη ως σφαιρική.

Ο Αρίσταρχος υπήρξε ο σαφέστερος διατυπωτής τής θεωρίας ότι οι πλανήτες τού πλανητικού μας συστήματος κινούνται γύρω από τον Ήλιο. Την ηλιοκεντρική αυτή θεωρία είχαν αρχίσει να προτείνουν αμυδρά οι Πυθαγόρειοι, και κάπως εντονότερα ο Ηρακλείδης, όμως ο Αρίσταρχος την διευκρίνισε επαρκώς και την εδραίωσε. Ο ίδιος αστρονόμος ασχολήθηκε με τον υπολογισμό τών διαστάσεων [: όγκος, διάμετρος, αποστάσεις] Σελήνης και Ηλίου, με αρκετά ικανοποιητικά για την εποχή του αποτελέσματα τα οποία όμως σήμερα έχουν καταρριφθεί έως έναν μεγάλο βαθμό. Για τις μετρήσεις εκείνες, πάντως, ο Αρίσταρχος εφάρμοζε σωστές μεθόδους, τις οποίες έχουν βελτιώσει οι σημερινοί επιστήμονες.

Ο φιλόσοφος Ζήνων από το Κίτιο τής Κύπρου, τον Δ΄ προς Γ΄ αι. π.Χ., μεταξύ διαφόρων - σωστών ή εσφαλμένων - αντιλήψεων που είχε επί αστρονομικών ζητημάτων, πίστευε ότι η Γη είναι σφαιρική. Το ίδιο πίστευε και ο Αρχέδημος την ίδια εποχή. Μεγάλες υπηρεσίες προσέφερε στην Αστρονομία και ο Αρχιμήδης. Ασχολήθηκε με τον υπολογισμό τής διαμέτρου Γης, Σελήνης, Ηλίου, κατέταξε τού πλανήτες κατ' απόσταση από την Γη, κλπ. Υπολόγισε εξ άλλου την διάρκεια τού έτους σε 365,25 ημέρες, καθώς και τις ημερομηνίες τών εκλείψεων Ηλίου και Σελήνης οι οποίες επρόκειτο να σημειωθούν. Το πλανησφαίριο που κατασκεύασε ο ίδιος από γυαλί ή από μέταλλο βελτιώνοντας ουράνιες σφαίρες προγενέστερων επιστημόνων, αποτελεί το πρώτο πλανητάριο [: όπως θα το ονομάζαμε σήμερα] στην Ιστορία, και υπολόγιζε τις κινήσεις όλων τών ουρανίων σωμάτων.

Ο Αρίστυλλος από την Σάμο και ο Τιμόχαρις έκαναν κατά τον Γ΄ π.Χ. αι. σημαντικές παρατηρήσεις τών λιγότερο γνωστών αστέρων, κι έθεσαν τις βάσεις για αστρονομικές ανακαλύψεις από μεταγενέστερους αστρονόμους. Ο Χρύσιππος από τούς Σόλους τής Κιλικίας στη Μ. Ασία, Γ΄ π.Χ. αι., διακήρυττε ότι η Σελήνη ασκεί μεγάλη επίδραση στον πλανήτη μας. Ο Κόνων μελέτησε τις εκλείψεις εις βάθος, συνέταξε ημερολόγιο στο οποίο αναφερόταν πότε ανέτελλαν και πότε έδυαν οι αστέρες, εντόπισε αστερισμούς, κλπ.

Ο Ερατοσθένης με αξιοθαύμαστο μαθηματικό τρόπο ο οποίος έχει σωθεί υπολόγισε την περίμετρο τής Γης. Επίσης υπολόγισε με εξ ίσου αξιοθαύμαστη ακρίβεια την λόξωση τής εκλειπτικής, και πραγματοποίησε μετρήσεις τών αποστάσεων Σελήνης και Ηλίου από τη Γη. Ο Απολλώνιος από την Πέργη έθεσε τις θεωρητικές βάσεις για τα επιτεύγματα τών μεταγενεστέρων του αστρονόμων. Μάλλον ήταν οπαδός τού ηλιοκεντρικού συστήματος. Ο Ίππαρχος, αξιοποιώντας κι εμπλουτίζοντας τις μελέτες και τις παρατηρήσεις που είχαν πραγματοποιήσει οι Αρίστυλλος και Τιμόχαρις, ανακάλυψε την μετάπτωση τών ισημεριών, φαινόμενο μεγάλης σημασίας για την Αστρονομία. Επίσης ήταν ο πρώτος που μίλησε για τούς καινοφανείς αστέρες [: nova], και το 134 π.Χ. δικαιώθηκε με την περίπτωση αστέρα αυτού τού είδους, ο οποίος ανήκε στον αστερισμό τού Σκορπιού.

Ο ίδιος αστρονόμος συνέταξε ακριβή κατάλογο με περισσότερους από χίλιους απλανείς αστέρες, στον οποίον αναφέρονται η ακριβής θέση και η λαμπρότητα καθενός. Σε άλλον κατάλογο ο οποίος έχει πλέον καθιερωθεί στην επιστήμη, κατέταξε τούς απλανείς αστέρες σε έξι μεγέθη με κριτήριο τη λαμπρότητά τους. Υπολόγισε το (ηλιακό) έτος σε 365 ημέρες 5 ώρες 48΄ 46΄΄ [- δηλαδή 365,24 ημέρες], την θέση τού απογείου τού Ηλίου, την κίνηση τών πλανητών, την λόξωση τής εκλειπτικής, την παράλλαξη τού Ήλιου [- για την οποία, ασκώντας αυτοκριτική, άρχισε να αμφιβάλλει λόγω τού μικρού μεγέθους τού φαινομένου], κλπ. Η επιστημονική του τοποθέτηση επί τού ζητήματος τής κινήσεως ή μη τής Γης δεν είναι σαφώς ξεκαθαρισμένη.

Ο Ίππαρχος διέκειτο μεν φιλικά προς το γεωκεντρικό σύστημα, αλλά δεν απέρριψε ποτέ το ηλιοκεντρικό διότι κατά πάσα πιθανότητα γνώριζε την αξία του. Ίσως, καθότι λεπτολόγος και τελειομανής αστρονόμος, περίμενε να ολοκληρώσει τις μελέτες και τις μετρήσεις του πρώτα, ώστε να μπορεί να μιλήσει ανοιχτά και με αδιάσειστα στοιχεία πλέον για την ορθότητα τού ηλιοκεντρικού συστήματος. Εφάρμοσε τα Μαθηματικά σε αστρονομικού και γεωγραφικού χαρακτήρα μετρήσεις, για παράδειγμα με μεγάλη προσέγγιση στον υπολογισμό τού μεσημβρινού τής Γης, καθώς και σε άλλα πρακτικά θέματα.