«Η Δημοκρατία μας αυτοκαταστρέφεται διότι κατεχράσθη το δικαίωμα της ελευθερίας και της ισότητας, διότι έμαθε τους πολίτες τους πολίτες να θεωρούν την αυθάδεια ως δικαίωμα, την παρανομία ως ελευθερία, την αναίδεια του λόγου ως ισότητα και την αναρχία ως ευδαιμονία». Ισοκράτης 436-338 π.Χ.
Όταν το είδα το πρωί, μου έκανε εντύπωση το απόσπασμα, μου φάνηκε περίεργο έτσι όπως το διάβασα και με παραξένεψε η σκέτη αναφορά «Ισοκράτης». Γιατί όχι το συνηθέστερο «Ισοκράτης, Περί Ειρήνης», ας πούμε. Το έψαξα λοιπόν και δεν βρήκα πουθενά να το έχει πει έτσι αυτό ο Ισοκράτης.
Παραθέτω 3 μεταφράσεις του σχετικού κομματιού, από τον Ισοκράτους, Αρεοπαγιτικό, 7.20 (ΟΛΗ την παράγραφο, όμως, ε;)
Εκείνοι λοιπόν που είχαν τη διοίκηση της πολιτείας κατά την παλαιότερη εποχή, εγκατέστησαν πολίτευμα που δεν είχε μόνον όνομα προσφιλέστατο σ' όλους και γλυκύτατο, ενώ στην πραγματικότητα δεν έδινε την εντύπωση αυτή στους πολιτευομένους και δεν προετοίμαζε τους πολίτας ώστε να θεωρούν την ακολασία δημοκρατία, την παρανομία ελευθερία, την αθυροστομία ισότητα δικαιωμάτων, ούτε τέλος την εξουσία να κάνουν όλα αυτά ευδαιμονία, αλλά πολίτευμα που παρέδιδε στο μίσος και στην τιμωρία τους ανθρώπους αυτού του είδους και που κατώρθωσε με τον τρόπο αυτό να κάμη όλους τους πολίτας καλύτερους και φρονιμώτερους.
Οι διοικούντες δηλαδή (Σόλων και Κλεισθένης) κατ' εκείνον τον χρόνον την πόλιν, δεν ίδρυσαν πολίτευμα ονομαζόμενον μεν δι' ονόματος κοινοτάτου και ωραιοτάτου, μη φαινόμενον δε εις την εφαρμογήν τοιούτον εις τους ζώντας κατ' αυτό, ουδέ ίδρυσαν τοιούτον πολίτευμα το οποίον κατά τέτοιον τρόπον εξεπαίδευε τους πολίτας, ώστε να θεωρούν την μεν ακολασίαν δημοκρατίαν, την δε παρανομίαν ελευθερίαν, την αυθάδειαν ισονομίαν, ευτυχίαν δε την άδειαν του να πράττη καθένας ταύτα, αλλ' ίδρυσαν πολίτευμα το οποίον με το να μισή και να τιμωρή τους τοιούτους έκαμνεν όλους τους πολίτας καλυτέρους και σωφρονεστέρους. ((η ορθογραφία και στα 2 είναι του πρωτοτύπου!)
Εκείνοι λοιπόν που στα παλιά τα χρόνια θεμελίωσαν το Πολίτευμά μας, κάθε άλλο παρά επιδίωξαν απλώς και μόνο να εγκαθιδρύσουν ένα σύστημα, που, από τη μια μεν, θα περιγράφεται με ωραία λογια, από την άλλη δε, θα διαμορφώνει πολίτες τέτοιους ώστε να θεωρούν την ανηθικότητα για δημοκρατία, την παρανομία για ελευθερία, την αυθάδεια για ισότητα, και κάθε άλλο παρά καπάτσους χαρακτήριζαν αυτούς που συμπεριφέρονταν έτσι. Αντιθέτως ίδρυσαν ένα Πολίτευμα που μισούσε και τιμωρούσε παραδειγματικά τους πολίτες που είχαν αυτήν τη συμπεριφορά και μάλιστα με τρόπο τέτοιο ώστε οι υπόλοιποι να γίνονται καλύτεροι και σωφρονέστεροι.(εδώ
http://www.politismospolitis.org/?p=1471) Τι έχουμε λοιπόν εδώ; Πρώτα απ’ όλα, ΔΕΝ υπάρχει η πρώτη πρόταση ΚΑΘΟΛΟΥ. Και δεν θα μπορούσε, πιστεύω να υπάρχει, να την έχει «πει» ο Ισοκράτης. Κι αυτό γιατί εξ ορισμού, η δημοκρατία δεν μπορεί να καταχρασθεί οτιδήποτε: σε μια τέτοια περίπτωση, πολύ απλά, παύουμε να μιλάμε για δημοκρατία!
Δεύτερον, έχω την εντύπωση ότι, όσο να ‘ναι, αλλάζει λίγο η σημασία του αποσπάσματος, αν το διαβάσει κανείς όπως ακριβώς λέχθηκε. Ο Ισοκράτης δεν λέει ότι η δημοκρατία ΕΜΑΘΕ τον πολίτη όσα ακολουθούν αλλά ακριβώς το αντίθετο!
Τρίτον, ο Ισοκράτης ήταν ρήτορας και «ο ρήτορας ανά τους αιώνες είναι όργανο παρασκευής ιδεολογίας και μετατόπισης της κοινής γνώμης και συνεπώς χρησιμοποιεί όλα εκείνα τεχνάσματα του λόγου που θα του επιτρέψουν να επιτύχει τους στόχους του» (από τη Βικιπαίδεια, για λόγους ευκολίας). Αλήθεια, μήπως και σήμερα οι περισσότερες εφημερίδες τον ίδιο ρόλο, λίγο έως πολύ, δεν παίζουν;
Εύκολο να πάρεις το λόγο ενός ρήτορα και να τον χρησιμοποιήσεις, ως εντυπωσιακό πρωτοσέλιδο, εκτός πλαισίου αναφοράς, εκτός συν-κειμένου, τοπικού, χρονικού, κοινωνικού. Κι ακόμα πιο εύκολο να περάσεις το ΔΙΚΟ ΣΟΥ μήνυμα, αποδίδοντας το σε κάποιον αρχαίον υμών πρόγονο, διαστρέφοντας το λόγια του. (Κάπως λέγεται αυτό… Πώς λέγεται, πώς λέγεται να δεις;)
Ποια άραγε να ήταν η πρόθεση της εφημερίδας που, παραποιώντας το κείμενο, το έβαλε στο πρωτοσέλιδο; Γιατί η δημοκρατία στην πρώτη θέση μαζί με το αυτοκαταστρέφεται; Και αφού «αυτοκαταστρέφεται», τι συνειρμοί δημιουργούνται; Μήπως να διαλέξουμε κάποιο άλλο πολίτευμα; Μήπως μια «αριστοκρατία» ή μια «δικτατορία» (έστω, με την αρχαία σημασία);
Τέλος, είναι απίστευτο πόσο μα πόσο γρήγορα διαδόθηκε στο internet το απόσπασμα, πόσοι μα πόσοι το έβαλαν «υπογραφή» σε μέιλ και φόρουμ, πόσοι, με λίγα λόγια, δέχτηκαν ένα ΑΝΥΠΑΡΚΤΟ, για να μην ξεχνιόμαστε, «αρχαίο ρητό». Εύγε στην εφημερίδα. Τα κατάφερε.
=====================================
Και το πρωτότυπο:
[20] Οἱ γὰρ κατ’ ἐκεῖνον τὸν χρόνον τὴν πόλιν διοικοῦντες κατεστήσαντο πολιτείαν οὐκ ὀνόματι μὲν τῷ κοινοτάτῳ καὶ πραοτάτῳ προσαγορευομένην, ἐπὶ δὲ τῶν πράξεων οὐ τοιαύτην τοῖς ἐντυγχάνουσι φαινομένην, οὐδ’ ἣ τοῦτον τὸν τρόπον ἐπαίδευε τοὺς πολίτας ὥσθ’ ἡγεῖσθαι τὴν μὲν ἀκολασίαν δημοκρατίαν, τὴν δὲ παρανομίαν ἐλευθερίαν, τὴν δὲ παρρησίαν ἰσονομίαν, τὴν δ’ ἐξουσίαν τοῦ ταῦτα ποιεῖν εὐδαιμονίαν, ἀλλὰ μισοῦσα καὶ κολάζουσα τοὺς τοιούτους βελτίους καὶ σωφρονεστέρους ἅπαντας τοὺς πολίτας ἐποίησεν.
Τα ζευγάρια του πρωτότυπου έχουν το δικό τους ενδιαφέρον
ἀκολασία -> δημοκρατία
παρανομία -> ἐλευθερία
παρρησία -> ἰσονομία
ἐξουσίαν τοῦ ταῦτα ποιεῖν -> εὐδαιμονίαν
Όποιος θέλει, ας ψάξει τις λέξεις… Γιατί, αρχή παιδεύσεως η ονομάτων επίσκεψις (αποδίδεται στον Αντισθένη από τον Επίκτητο, σε απόσπασμα!)
Του χρήστη Έκτορα Φέρλα
Μια παρόμοια άποψη εκφράζει και ο Νίκος Σαραντάκος στην ακόλουθη σελίδα
http://www.sarantakos.com/isocrat.htm
Φόρουμ 
