"Μη φοβάστε τα νέα χάπια της εξυπνάδας που βελτιώνουν τις λειτουργίες του μυαλού", λένε οι επιστήμονες
"Γίνε όλα αυτά που μπορείς να είσαι", έλεγε επί πολλά χρόνια το σλόγκαν του αμερικανικού στρατού και τώρα πολλοί επιστήμονες έρχονται να προτείνουν κάτι ανάλογο. Αυτή τη φορά δεν αφορά τη βιοτεχνολογία και την τροποποίηση των γονιδίων, αλλά τη βελτίωση του εγκεφάλου με νευροχημικά μέσα.
Η κοινωνία δεν πρέπει να φοβάται τα νέα φάρμακα βελτίωσης των εγκεφαλικών λειτουργιών, τα λεγόμενα και "χάπια της εξυπνάδας", αντίθετα πρέπει να τα αξιοποιήσει, λένε νευροεπιστήμονες και ψυχολόγοι, σε σχετικό άρθρο στο επιστημονικό περιοδικό "Nature". Όμως εξακολουθούν να υπάρχουν άλλοι σκεπτικιστές επιστήμονες σχετικά με τη σκοπιμότητα και τις συνέπειες χρήσης τέτοιων φαρμάκων, που φιλοδοξούν να αλλάξουν εκ βάθρων το ανθρώπινο μυαλό.
Το δίλημμα είναι σοβαρό, όπως λέει ο "Γκάρντιαν": αν μπορούσατε να αυξήσετε το δείκτη νοημοσύνης σας (IQ) με ένα χάπι, δεν θα μπαίνατε στον πειρασμό να το κάνετε -αν μάλιστα ήδη το έκανε ο διπλανός σας; Η λογική είναι γνωστή: Αν υπάρχει ένα αναξιοποίητο ανθρώπινο δυναμικό στον εγκέφαλο, γιατί να μην το εκμεταλλευθούμε; Άλλωστε, σύμφωνα με αυτό το σκεπτικό, η ανθρωπότητα ανέκαθεν προσπαθούσε να ελευθερωθεί από τους περιορισμούς της φύσης και να αυτοβελτιωθεί, για να νιώσει πιο ικανή, πιο ευτυχισμένη, πιο παραγωγική κλπ.
"Δεν πρόκειται για ουσίες σαν τα στεροειδή και το ντοπάρισμα στα σπορ?Η (εγκεφαλική) βελτίωση δεν είναι βρώμικη λέξη και η χρήση τέτοιων φαρμάκων δεν είναι αφύσικη", σύμφωνα με τον Χένρι Γκρίλι, καθηγητή της Νομικής Σχολής του πανεπιστημίου Στάνφορντ της Καλιφόρνιας. Ο νευροεπιστήμονας, Τζούλιαν Σαβουλέσκου, του βρετανικού πανεπιστημίου της Οξφόρδης τονίζει ότι τα νέα χάπια του εγκεφάλου θα δώσουν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στα κράτη εκείνα, των οποίων οι πολίτες θα τα χρησιμοποιούν συστηματικά για να αυξήσουν την εξυπνάδα τους, σύμφωνα με την ηλεκτρονική υπηρεσία New Scientist.
Μια πρόσφατη έρευνα στα αμερικανικά πανεπιστήμια αποκάλυψε ότι μέχρι και το 25% των φοιτητών συνηθίζουν να προμηθεύονται παράνομα, στη μαύρη αγορά, συνταγογραφούμενα φάρμακα, όπως το Ritalin ή το Aderall (που προορίζονται κυρίως για τη θεραπεία της διαταραγμένης προσοχής σε υπερκινητικά άτομα), προκειμένου να τα χρησιμοποιήσουν για αύξηση της μνήμης και της ικανότητας συγκέντρωσής τους (ενώ λέγεται ότι παράλληλα μειώνεται η ανάγκη των χρηστών για ύπνο). Το διεγερτικό Modafinil (ή με την εμπορική ονομασία Provigil), το οποίο συχνά έχουν πάρει αμερικανοί στρατιώτες για να μένουν ξύπνιοι όταν το απαιτεί το καθήκον τους, επίσης, σύμφωνα με το New Scientist και τον "Γκάρντιαν", έχει αποκτήσει τη φήμη του βελτιωτικού των λειτουργιών του μυαλού.
Παρόλα αυτά, οι μελέτες για τις επιδράσεις ορισμένων τέτοιων φαρμάκων στις γνωσιακές λειτουργίες υγιών ατόμων έχουν εμφανίσει ανάμικτα αποτελέσματα. Ο Γκρίλι ζητά περισσότερες έρευνες, ειδικά για την ασφάλεια των φαρμάκων, όμως τονίζει ότι όσα φάρμακα βρεθούν σίγουρα ασφαλή, πρέπει να αξιοποιηθούν ελεύθερα και να μην αντιμετωπίζονται με καχυποψία. Όπως υποστηρίζει, ένα ασφαλές "χάπι της εξυπνάδας" δεν διαφέρει από άλλες στρατηγικές που ήδη χρησιμοποιούν οι άνθρωποι για να βελτιώσουν το μυαλό τους, όπως ένας καλός ύπνος ή ένα φλιτζάνι δυνατού καφέ.
Ουσιαστικά όλη η νέα γενιά φαρμάκων-βελτιωτικών του εγκεφάλου έχουν προκύψει από επιστημονικές έρευνες για τη θεραπεία νευρολογικών διαταραχών, πράγμα αναμενόμενο, αφού η ανάπτυξη νέων φαρμάκων εστιάζεται στα άρρωστα και όχι στα υγιή άτομα. Όμως δεν είναι ασυνήθιστες οι απρόβλεπτες εναλλακτικές χρήσεις ενός νέου φαρμάκου, όπως -η πιο κλασική περίπτωση- το 1996, όταν η φαρμακευτική εταιρία Pfizer τυχαία ανακάλυψε ότι ένα νέο της φάρμακο μπορούσε να έχει απρόσμενες παρενέργειες: στύσεις διαρκείας! Κάπως έτσι προέκυψε το "Βιάγκρα" και, στην πορεία, μια νέα αγορά με τεράστιους τζίρους διεθνώς. Από την άλλη, ένα νέο ψυχιατρικό φάρμακο που μελετούσε ο χημικός Αλμπερτ Χόφμαν, κατέληξε στο παραισθησιογόνο LSD, που τελικά απαγορεύτηκε.
Προς το παρόν, σύμφωνα με τον "Γκάρντιαν", λίγα πράγματα είναι γνωστά για τις επιδράσεις των "χαπιών της εξυπνάδας" στους υγιείς χρήστες. Οι πρώτες μελέτες δείχνουν ότι οι παρενέργειες είναι ελάχιστες, όμως δεν υπάρχουν πλήρεις κλινικές δοκιμές. Με δεδομένο τον εύπλαστο χαρακτήρα του ανθρώπινου εγκεφάλου, είναι άγνωστο ακόμα ποια επίδραση μπορεί να έχουν τέτοια χάπια στον ακόμα αναπτυσσόμενο εγκέφαλο των μαθητών.
Από την άλλη, υπάρχουν πάντα οι σημερινοί νομικοί περιορισμοί, που θα μπορούσαν να οδηγήσουν ακόμα και στη σύλληψη ενός χρήστη για χρήση τέτοιων χαπιών απλώς για "ψυχαγωγικούς" ή πειραματικούς λόγους.
Από ηθικής και κοινωνικής εξάλλου απόψεως, προκύπτει το ζήτημα των ίσων ευκαιριών: αν μόνο μερικοί μαθητές (π.χ. για οικονομικούς λόγους) έχουν πρόσβαση σε τέτοια φάρμακα και αυξάνουν τις επιδόσεις τους, τότε αυτό θα ήταν άνιση μεταχείριση για τους μη χρήστες. Όμως οι υπέρμαχοι των χαπιών ανταπαντούν ότι η ανισότητα ούτως ή άλλως υπάρχει και σήμερα στο εκπαιδευτικό σύστημα, αφού κάποια παιδιά μπορούν να πληρώσουν πανάκριβη ενισχυτική διδασκαλία (φροντιστήρια) και άλλα όχι. Μάλιστα υποστηρίζουν ότι, αντίθετα, τα "χάπια της εξυπνάδας "θα βοηθούσαν τα λιγότερο προνομιούχα παιδιά να κλείσουν την όποια "ψαλίδα" από τα πλουσιότερα.
Πηγή: ΑΠΕ ΜΠΕ
Φόρουμ 