Το Ημερολόγιο ενός Ηρωα

Το Ημερολόγιο ενός Ηρωα


Και για να βάλετε εικόνα στην οντότητα,
εδώ είναι το παληκάρι μου στα νιάτα του και την εποχή που κατέγραφε αυτό το πολύτιμο σήμερα Ημερολόγιο...


Το "τρελό φανταράκι" όπως αποκαλούσε τον εαυτό του...






8 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 1941

Σήμερον την 6.30 πρωινήν, φεύγω με το τραίνο μαζί με τον Κωστάκη Παπαδημητρίου για τας Πατρας, κληθείς προς κατάταξιν ως έφεδρος. Κατά την διαδρομήν, συναντούμεν και άλλα γνωστά παιδιά που και αυτά πηγαίνουν προς κατάταξιν. Στας Πάτρας φθάνομεν στας 4.30 μ.μ. και υπό ραγδαίαν βροχήν, και αφύ κατελύσαμεν σε κάποιο ξενοδοχείον, εξερχόμεθα σε λίγο εις την πόλι η οποία είναι σχεδο΄ν έρημος και κατεστραμένη από τους βομβαρδισμούς των Ιταλών. --

--------------------------------

Αυτολεξεί μεταφορά καταχώρησης του Δημήτριου Χριστόπουλου.


(Η Συνέχεια του ταξιδιού του...)

9 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 1941


Σήμερον, κατά τας 8 το πρωί, υπό ραγδαίαν πάλιν βροχήν, πηγαίνομεν στα 'Εμπεδα, μια ώρα περίπου έξω των Πατρών στην Γλυκάδα και παρουσιαζόμεθα. Μας τοποθετούν στο λόχο πολυβόλων, που είναι στρατωνισμένος στην μονήν του Γηροκομείου στους πρόποδας του Παναχαϊκού. Επειδή δεν υπήρχαν ρούχα, φεύγω για να έλθω την επομένην. - Το απόγευμα γυρίζομεν στας Πάτρας όπου κάνω την γνωριμίαν με πολλά παιδιά, με τα οποία είχα 12 χρόνια να συναντηθώ... Οι γνωριμίες μας είναι εγκάρδιες με τα παιδιά ιδίως που υπηρετούσαμεν μαζί στον ουλαμό λοχιών ως κληρωτοί. Το βράδυ κατελήξαμεν σε μια ταβέρναν όπου γινήκαμεν όλοι "γκολ" στο μεθύσι.

10 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ


Σήμερα ανεβαίνω κατά τας 10 το πρωί στο Λόχο και μου δίνουν τη νέαν μου στολήν. Πόσο βαρειά μου φαίνεται και πόσο μου κακοφαίνεται το νέον περιβάλλον... Αλλά και πόσες αναμνήσεις της αρβίλας, της γκέτας του δίκοχου...

Το απόγευμα κατεβαίνομεν στας Πάτρας και κάνομεν την εμφάνισίν μας με την νέαν μας στολήν, την χιλιοτσαλακωμένην... Παρ'όλα όμως αυτά, είμαι ένα τρελλό φανταράκι - γιατί ακόμη δεν έχω φορέσει πλάκα τα γαλόνια μου - !!!


Το βράδυ ανεβαίνομεν στο Λόχο για προσκλητήριο και για υπνο και άλλοι μέν έχουν καταφύγει στην εκκλησιά του Μοναστηρίου, άλλοι δε μεταξύ των οποίων είμαι κι εγώ και ο Κωστάκης, κοιμούμεθα ανά δύο με τις κουβέρτες μας μόνον, σ'έναν υπόγειο αχυρώνα.-

Το καλαμπούρι και το σόκιν δίνει και παίρνει την ώρα που πέσαμεν για ύπνο.

12 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ

Χθες το βράδυ είχαμε πάλι μαρτύρια στον ύπνο, μέσα στο σκοτάδι με ένα καντηλάκι για φωτισμό, που μόλιες βλέπαμεν να στρώσωμεν και να γδυθούμεν. Και το πρωί άλλος βρισκότανε να έχει δύο αρβύλες δεξιές, και άλλος δύο αριστερές. 'Αλλος είχε μία γκέτα και άλλος είχε τρεις.

Σήμερα το μεσημέρι είχαμε πολύ ωραίο φαγητό. Γουρονόπουλο μικρό με ρύζι- τόσο δε ήτο ωραίο, ώστε θα μου μείνει αλησμόνητο. Το μόνο άσχημο είναι που δεν μου έρχεται καλά να πλένω την καραβάνα μου, που μετά το χοιρινό ιδίως, δεν εννοεί να καθαρίσει με τα κρύα νερά και που όσο κανείς την πλένει, τόσο πιο πολύ λιγδώνει.-


13 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ

Σήμερα το πρωί στας 7.00 παρευρέθην στην θανατικήν εκτέλεσιν ενός στρατιώτου ο οποίος είχε λιποτακτήσει από το μέτωπο. Η εκτέλεσις έγινε περί τα 500 μέτρα από 'κει που μέναμε εμείς, σε μια χαράδρα μέσα, και σε μικρή απόστασι από τον τόπο που εξετελέσθη προ 10 ημερών ένας άλλος Λοχίας, δια τον ίδιον λόγον. Είναι η ώρα 7.20' πρωί και μόλις αρχίζει να φωτίζει, όταν εξέρχομαι από τον αχυρώνα και πηγαίνω στη βρύσι να πλυθώ.

Σε λίγη απόστασι έχει σταθμεύσει ένα αυτοκίνητο με τον κατάδικο και την συνοδεία του, και ένας παπάς τον μεταλαμβάνει των αχράντων μυστηρίων. Σε λίγο καταφθάνει το εκτελεστικόν απόσπασμα από άλλον λόχον, ενώ ο δικός μας λόχος αποτελεί το τιμητικόν απόσπασμα. Και η πένθιμος συνοδεία ακολουθεί τον τραγικόν δρόμον.-

Ο καιρός είναι λίγο βροχερός και ο ορίζων βαριά συννεφιασμένος, λες και τα στοιχεία της φύσεως αισθάνονται και αυτά την τραγωδίαν.-

Σε λίγο φθάνομεν στον τόπον της εκτελέσεως. Ο κατάδικος με καταπληκτικήν ψυχραιμίαν στας αρχάς, αρχίζει - αφού ηρωτήθη τι έχει να ειπεί - περίπου τα εξής, αποτεινόμενος στους γύρωθεν στρατιώτας. Αφού δίδει συμβουλάς να μην κάνωμεν κι μεις αυτό που έκανε εκείνος σε μια στιγμή που δεν σκέφθηκε την πράξιν του την οποίαν πληρώνει τώρα με την ζωήν του.

Δεν παρπονείται για την απόφασιν του στρατοδικείου, αλλά ένα έχει παράπονον, που δεν είδε τους γονείς του.- Κατόπιν ζητωκραυγάζει υπέρ του βασιλέως, του κυβερνήτου του στρατού και της Ελλάδος.-

'Επειτα προχωρεί μποροστά στο λάκκο που είχαν ανοίξει και το εκτελεστικόν απόσπασμα προτείνει τα όπλα. - Τα τελευταία του λόγια ήσαν "Γεια σου αγαπημένη μου και όμορφη Ελλάς, γεια σου Πάτρα, ιδιαιτέρα μου πατρίς".

Μια ομοβροντία ακούγεται και ευθύς σωριάζεται νεκρός.-

Αμέσως ο Λοχίας Αλεξάκης σπεύδει και του δίδει την τελειωτικήν (χαριστικήν) βολήν και η πένθιμος συνοδεία κατέρχεται με θλίψιν στην ψυχή.

Εκείνο το βράδυ δεν κατέβαινε το φαγητό.. Ξαπλώασμε όλοι αμίλητοι, βυθισμένοι ο καθείς στις σκέψεις του. Κόντευε να χαράξει η αυγή όταν άρχισαν να βαραίνουν τα βλέφαρά μου, αφού το σοκ, η στεναχώρια και η αναστάτωσις δε μ'άφηναν να κοιμηθώ.

14 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ


Πριν ακόμα χαράξει, πολύ πιο πριν κτυπήσει εγερτήριο, από τας 6 σχεδόν η ώρα, είμεθα στο ποδάρι.

'Εξω είναι σκοτάδι και βρέχει συνεχώς. Ντυνόμεθα όπως όπως στα σκοτεινά και τρέχομεν στις βρύσες έξω, που ευτυχώς εδώ στην Πάτρα είναι άφθονες.

Σε λίγο η σάλπιγγα κτυπά για ρόφημα και η ουρά αρχίζει στο καζάνι για το τσάι. Παρ'όλο ότι είναι πολύ πρωί, εν τούτοις η καραβάνα γεμίζει και καταβροχθίζεται.-

15 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ

Σήμερον έγινε η πρώτη αποστολή της κλάσεώς μας.
'Οταν οι φαντάροι αμς επεβιβάζοντο στο βαπόρι, περνούσαν μπροστά από τον διοικητήν των Εμπέδων και τον αποχαιρετούσαν διά χειραψίας, και του φιλούσαν το χέρι του. Αυτός δε, καβάλα στο άλογό του, χαιρετούσε τα παιδιά με λόγια πατριωτικά. "Στο καλό παιδιά μου, και να γιρίσετε με την ΝΙΚΗ και με μια μεγάλη και δοξασμένη Ελλάδα στους ώμους!" -


17 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ

Σήμερα μετά το πρωινόν προσκλητήριο, ο λόχος μας κάνει επί 4,5 ώρας πορείαν στους πρόποδας του Παναχαϊκού.
Ανεβαίνομεν και κατεβαίνομεν την κορυφή των βουνών, για να εξασκηθώμεν και να συνηθίσωμεν εις τας κακουχίας του πολέμου.-


18 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ

Σήμερα μόλις κατόρθωσα να βρω ένα στρώμα και να ανέλθω από τον αχυρώνα στο ισόγειον πάτωμα.
'Ολην την νύκτα και όλην την ημέραν έριχνε συνεχώς χαλάζι και τα γύρω βουνά έχουν γεμίσει χιόνι. -
Παρ'όλα αυτά όμως, δεν αισθανόμεθα καθόλου το κρύο.

19 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ
-------------

Το πρωί παρακολουθήσαμεν την λειτουργίαν εις την εκκλησίαν του Μοναστηρίου ένθα ευρισκόμεθα, και το απόγευμα είχαμε κάθοδο στην πόλη.


21 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ
------------

Εξάσκησις στα πολυβόλα, θεωρητικής και πρακτικής εις τα υψώματα του Γηροκομείου.-


29 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ
-------------

Σήμερον ολίγον προ του συσιτίου πληροφορούμεθα τον θάνατον του Κυβερνήτου Ιωάννου Μεταξά.-

Η Είδησις έπεσε σαν βόμβα στο στρατό και τα μάτια όλων μας εβούρκωσαν από την θλίψιν. Εμείς οι στρατιώτες αισθανόμεθα αλλιώτικα αυτήν την απώλειαν, όχι με πολιτικές θεωρήσεις, αλλά με αυτές του 'Ελληνα στον αγώνα για το ιερόν της πατρίδος. Ο Μεταξάς ήτο ο πραγματικός αρχηγός του στρατού στις κρίσιμες αυτές στιγμές της πατρίδος μας, και εις αυτόν ο στρατός είχε τυφλήν εμπιστοσύνην.

Είχε την εμπιστοσύνην γιατί τον οδηγούσε καλά στις νίκες της Αλβανίας, και γιατί ήτο η κορυφή της στρατιωτιής διανοίας της σημερινής Ελλάδος.-

31 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ
------------
Σήμερα το απόγευμα στην εκκλησία του μοναστηρίου και κατά την ώρα της κηδείας του Μεταξά, εψάλη επιμνημόσυνος δέησις παρευρισκομένης της στρατιωτικής δυνάμεως της περιφερείας.

1 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ

Από χθες το βράδυ πληροφορήθημεν ότι σήμερον την πρωίαν θα εγίνετο η θανατική εκτέλεσις άλλων δύο στρατιωτών οι οποίοι είχαν λιποτακτήσει και αυτοί εκ του μετώπου...

Ο κλήρως έπεσε στον λόχο μας για να βγάλει το εκτελεστικόν απόσπασμα, εις το οποίο επρόκειτο να λάβω μέρος και εγώ...

Αν και το καθήκον μου, μου επέβαλεν τούτο, εν τούτοις η συνείδησίς μου επαναστατούσε και δεν μου επέτρεπε να λάβοω μέρος στον θάνατον αδελφών μας στρατιωτών. Αναζητούσα τρόπο να αποφύγω τέτοιο πράγμα. Δεν ηδυνάμην να προτάξω όπλο σε συνέλληνα...συνάνθρωπο...Δεν ήμουν στο μέτωπο, όπου εκεί θα ήμουν έτοιμος να το κάνω προς τον εχθρόν...

Πρωί πρωί κατά τις 5 η ώρα λοιπόν, σηκώθηκα από το λόχο και πήγα σε κάποιο ύψωμα άνωθεν του καταυλισμού, από όπου μπορούσα να βλέπω την εκτέλεσιν της τραγωδίας... Αν μου ζητούσαν το λόγο αργότερα, ήμουν έτοιμος για οποιαδήποτε τιμωρία. Να τουφεκίσω όμως συνέλληνα δεν ήθελα.

Στις 5.30 ένας συναγερμός έκανε τον στρατό να καταφύγει κάτω απ'τα δέντρα. Μετά λόγω του συναγερμού κατέφθασαν χωροφύλακες και τα αυτοκίνητα με τους καταδίκους.

Σε λίγο βλέπω να φθάνει στον τόπο της εκτελέσεως ο στρατός και τα δύο εκτελεστικά αποσπάσματα, και κατόπιν οι 2 κατάδικοι, δεμένοι μεταξύ των με τας χειροπέδας.

Τότε φεύγω και εγώ από την κρύπτην μου και τρέχω και αναμειγνύομαι μαζί με τους άλλους στρατιώτας σε καμιά τριανταριά περίπου μέτρα από τους καταδίκους...

Ο εύελπις του λόχου μας Ξανθάκος, είναι επικεφαλής των εκτελεστικών αποσπασμάτων, τα οποία και τοποθετεί καταλλήλως εις απόστασιν εξ έως οκτώ βημάτων από τους καταδίκους, τους οποίους εν τω μεταξύ έχουν φέρει μπροστά στους ανοιγμένους τάφους των. Ο Εύελπις, αφού γεμίζει τα όπλα των αποσπασμάτων, λύνει κατόπιν τας χειροπέδας των καταδίκων και τους οδηγεί στις θέσεις των, και κατόπιν λαμβάνει και αυτός πιο κάτω θέσιν έτοιμος τώρα να δώσει το σύνθημα με το ξίφος στα εκτελεστικά αποσπάσματα.

Οι μελλοθάνατοι είναι ωχροί και έχουν χάσει την ψυχραιμία τους...

'Οταν τους ερωτούν τι έχουν να είπουν, ο ένας καταφέρεται εναντίον του αξιωματικού όστις τον είχε στο μάτι και τον έδιωξε από τα μεταγωγικά και τον έστειλε στην πρώτη γραμμή και αυτός από πείσμα το έσκασε...

Ο άλλος είπε ότι δεν ήθελε να γίνει δολοφόνος άλλων, αλλά τώρα άλλοι γίνονται δολοφόνοι σ'αυτόν. 'Ενας μόνον άνθρωπος φταίει και ας όψεται. Ποίον εννούσε είναι άγνωστον.

'Οταν τελείωσε και αυτός, τους ρώτησαν αν θέλουν να τους κλείσουν τα μάτια. Ο δεύτερος ηρνήθη, ο άλλος όμως δεν μπορούσε να αντέξει και το έδεσάν τα μάτια και γονάτισε μπροστά στον τάφον του.

Αμέσως μετά, ο εύελπις σύρει το ξίφος και τα αποσπάσματα σημαδεύουν και με το κατέβασμα του ξίφους, πυροβολούν.

Και δυο πτώματα κυλιούνται επί του εδάφους.
Και οι καρδιές μας πάλι ραγίζουν.

Δυο λοχίαι τρέχουν αμέσως και με τα πιστόλια τους δίδουν την χαριστικήν βολήν.
Το δράμα ετελείωσεν και η αυλαία έκλεισε με τας ψυχάς όλων μας συγκινημένας.

9 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ

Χθες το φράδυ στας 8 η ώρα έγινε όπως κάθε ημέρα σχεδόν, αεροπορική επιδρομή από τους Ιταλούς και ενώ είχαν δύο περίπου μήνας να βομβαρδίσουν τας Πάταρς, χθες αιφνιδίως ήρχισαν και πάλιν τους βομβαρδισμούς.

Με το σύνθηματα ου συναγερμού σκορπίζομεν και καταφεύγομεν όλιο κάτω από τα δένδρα. Εγώ με τον Ανδρέαν Ρωμανόν καταφεύγομεν σε κάποιο ύψωμα απ'όπου εβλέπαμεν κάτω όλην σχεδόν την Πάραν.

'Ηταν μια φεγγαρόλουστη βραδιά σαν να ήταν ημέρα, όταν αίφνης ακούμεν τον βόμβο των αεροπλάνων, χωρίς όμως και να τα βλέπομεν.

Τα βήματά μας είναι εστραμμένα προς την πόλην που απλώνεται μπροστά μας, όταν ξαφνικά βλέπομεν μια τρομακτικήν λάμψιν κοντά στην παραλία, και αμέσως ακούομεν έναν δαιμονισμένον κρότον.

Προς στιγμήν με την λάμψι αυτήν ενομίσαμεν ότι επρόκειτο περί αντιαεροπορικών πυροβόλων, που έβαλαν κατά των αεροπλάνων, αλλά αμέως κατόπιν καταλάβαμε ότι οι άθλιοι έριξαν τας βόμβας των.

Κρυμμένοι μέσα σ'ένα χανδάκι και πρώτην φοράν βλέποντες ένα τόσον τρομακτικόν θέαμα, κρατου΄σαμε ακόμα και την αναπνοήν μας, σφιγμένοι ο ένας στον άλλον λες και επρόκειτο να αλληλοπροστατευθούμε.

Προς στιγμήν τα αεροπλάνα απεμακρύνθησαν για να γυρίσουν και πάλιν στο αυτό μέρος και να ρίψουν και άλλας βόμβας.

Εντωμεατξύ από ουρανό βλέπομεν τέσσαρα φωτινά και μεγάλα άστρα.
'Ηταν τέσσαρες φωτοβολίδες που έπεφταν από τα αεροπλάνα για να βλέπυον τους στόχους και που νομίζαμεν πως ερχόντουσαν κατ'επάνω μας.


Τα αεροπλάνα απεμακρύνθησαν και πάλιν για ΄λίγο και έπειτα ξαναπερνούν στο αυτό σχεδόν μέρος και αυτή τη φοράν ρίχνουν όλας των τας βόμβας.
Η γη έτρε με και τα γύρωθεν συνεκλονίζοντο σαν να επρόκειτο περί σεισμού. Το ευτύχημα όμως είναι ότι τις έριχναν στα τυχαία και την αλλην ημέραν επληροφορήθημεν ότι έπεσαν στα χωράφια και εσκότωσαν ένα παιδάκι και τραυμάτισαν άλλα τρία άτομα. Καταραμένος πόλεμος...

1 ΜΑΡΤΙΟΥ

Σήμερα για πρώτη φορά συνέλαβον μια ψείρα - μάλιστα μη γελάτε- συνέλαβον μια ψείρα, αλλά φαίνεται πως ήτο ξενική, για΄τι ήτο μόνο αυτή και πολύ θρεμμένη, άσπρη και μεγάλη σαν λαυράκι. -

7 ΜΑΡΤΙΟΥ

Χθες το βράδυ στας 10 η ώρα, ήλθε διαταγή να αναχωρήσομεν στας 4 το πρωί για τας Αθήνας. Δεν ξεύρομεν που ακριβώς θα πάμε, αλλά το ότι θα πηγαίναμε στην Αθήνα έστω και προσωρινώς, μας ενεθουσίασε όλους.
Μέχρι τας 2 η ώρα την νύκτα κράτησε η παραλαβή των ειδών της εκστρατείας, και κατόπιν πήγαμε για ύπνο. Πού όμως να μας πάρει ο ύπνος. Η ιδέα ότι θα πηγαίναμε στην Αθήνα, δεν μας άφηνε να κλείσομεν μάτι.
Ευτυώς στας 12 τη νύκτα ήλθε άλλη διαταγή πως θα αναχωρούσαμε στας 11 της επομένης, έπρεπε όμως στας 6 το πρωί να είμεθα έτοιμοι και έτσι δεν κοιμηθήκαμεν σεδόν καθόλου.
Το πρωί στας 9 η ώρα γίνεται επιθεώρησις από τον διοικητήν και στας 11 επιβιβαζόμεθα στο τραίνο.
Κατά την διαδρομήν δεν περιγράφεται ο ενθουσιασμός τόσον του στρατού, όσον και του λαού, στους διάφορους σταθμούς...
'Ητο συγκινητικόν το θέαμα να βλέπεις τις γυναικούλες στους σταθμούς να μας αποχαιρετούν με δάκρυα στα μάτια. 'Ολα τα παιδιά σχεδόν ήσαν από τα μέρη αυτά της Κορινθίας και της Αιγιαλείας και σε κάθε σταθμό γινότανε σωστό πανηγύρι.
Οι συγγενείς και οι γνωστοί των ενηγκαλίζοντο αυτούς και τους κατεφίλουν.
Στην Αθήνα φθάσαμεν την πρώτην νυκτερινήν και αφού μας επέτρεψαν, επήγαμεν και κοιμηθήκαμεν στα σπίτια μας, όσοι είχαμε τοιαύτα.-

18 ΜΑΡΤΙΟΥ

Δέκα μέρες τώρα ευρισκόμαστε στην Αθήνα, στα γενικά 'Εμπεδα στο Γουδί,απαρτίσαντες 2 τάγματα ασφαλείας τα οποία κατά πάσαν πιθανότητα επρορίζοντο για το εσωτερικόν.

Κατά το διάστημα αυτό εξεπαιδεύθημεν ειδικώς ες τα Ιταλικά πολυβόλα, οπλοπολυβόλα, και΄ολμους. Αλά η εκπαίδευσις επέπρετο να σταματήση σήμερα ότε έφθασε διαταγή να αναχωρήσωμεν για την Θεσσαλονίκην.-

20 ΜΑΡΤΙΟΥ

Σήμερον την 1 μ.μ. ξεκινήσαμεν φορτωμένοι από το Γουδί, και κατόπιν δύο ωρών πορείας φθάνομεν στον σταθμόν του Ρουφ, όπου και επιβιβαζόμεθα στο τραίνο.
Την αυτήν περίπου ώραν φεύγει και ο Μήτσος ώστις μόλις εξήλθε της Σχολής με τον βαθμόν του ανθυπολοχαγού, δι'άγνωστον διεύθυνσιν.
Δίπλα στο τραίνο μου, άλλο τραίνο τον παίρνει και αυτόν. Σε μια στιγμή εφάγαμεν μαζί το λιτό μας φαγητό το οποίον ι΄σως να ήτο και το τελευταίο.-
Στας 7 το βράδυ ξεκινά το τραίνο από τον σταθμό, εν μέσω χιλιάδων κόσμου που έκλαιγαν και μας έδιδαν τας ευχάς των να γυρίσωμεν ΝΙΚΗΤΑΙ.
Η νύκτα άρχισε ν'απλώνει τα φτερά της και μέσα σ'ένα βαγόνι φορτηγό, 45 άνδρες έχομεν στριμωχθεί ο ένας πάνω στον άλλον. Κουρασμένοι όπως είμεθα, άλλοι τραγουδούν και άλλοι έπεσαν επάνω στους άλλους για ύπνο.

22 ΜΑΡΤΙΟΥ

Από τα ξημερώματα, είμεθα και πάλιν στο ποδάρι. Σε μία στιγμή βλέπομεν στο βαγόνι μας την μπροστινήν πλευράν που είχαμε χθες, την έχομεν τώρα πίσω μας.
Δεν γνωρίζομεν που ακριβώς πηγαίνομεν και αυτή η αλλαγή μας έκανε να πιστεύσωμεν πως πηγαίναμε προς δυσμάς.
'Επρεπε τώρα να προσανατολισθώμεν και αμέσως κάναμε χρήσιν των όσων εμάθαμε στο στρατό περί προσανατολισμού.
Μια εκκλησία που περάσαμεν μας έβγαλε αμέσως από την απορία μας, βλέποντας να βαδίζομεν προς την κατεύθυνση του ιερού της. Τουτέστιν, προς ανατολάς... Δεν ηξεύραμεν όμως πόσο είχαμεν προχωρήσει και αν ευρισκόμεθα στην Μακεδονία ή στην Θράκη. Σε μερικούς μικρούς σταθμούς που ερωτήσαμε κάτι χωρικούς, ήτο αδύνατον να συνεννοηθούμε με αυτούς, διότι ομιλούσαν περισσότερον την τουρκικήν, παρά την ελληνικήν...
Τέλος, κατά τις 9 το πρωί φθάνομεν στην Ροδούπολιν εντεύθεν του Στριμώνος ποταμού όπου και αποβιβαζόμεθα.
Προς βορράν τώρα υψώνεται το περιθρύλιτον όρος Μπέλλες, οι κορυφές του οποίου χωρίζουν την Ελλάδα από την Βουλγαρία και τη Σερβία. Ανατολικότερα του Μπέλλες υψούται το περίφημον Ρούπελ, φημισμένο για τα οχυρά του, και την στρατηγικήν του σημασία.
Μετά μιας ώρας αναπαύσεως στην Ροδούπολι, αναλαμβάνομεν τον γυλεό μας και μετά μιας ώρας και πλέον πορείας, φθάνομεν στο χωρίον Θεοδώροβον, στις πλαγιές του οποίου και κατασκηνώσαμεν.

24 ΜΑΡΤΙΟΥ


Το Θεοδώροβον είναι ένα μικρό χωριουδάκι και στο μέσον περνά ένα ποτάμι που του δίδει κάποια εξαιρετική γραφικότητα. 'Εχομεν στήσει τα αντίσκηνα από κάτω από τα δέντρα, στην μια πλαγιά εμείς και στην άλλη μια μοίρα πυροβολικού.
Βρίσκομεν φθηνά αρνάκια και άφθονα αυγά κι έτσι καλοτρώμε.
Δυο ημέρες τώρα νομίζομεν ότι δεν ευρισκόμεθα σε εκστρατεία αλλά σε παραθερισμόν.
Στην ζωή μας αυτή έρχεται να προσθέσει λίγες στιγμές ευχάριστες κάθε βραδάκι με το σκοπευτήριο και προπαντός κάθε πρωί με το εγερτήριο ο σαλπιγγτής του πυροβολικού, ο οποιό αντί μια σάλπιγγα, έχει τρομπέτα και ο οποίος είναι μουσικός και παίζει εξαίσια.
Είναι υπέροχο στας 6 το πρωί να τον ακούω να παίζει το εγερτήριο, όχι όπως το ξεύρομεν στο στρατό, αλλά σε άλλο σκοπό που οι μελωδίες του, στις αυγής τη σιγαλιά αντιλαλούν στις πλαγιές, μα και στις καρδιές μας, και μας χαρίζουν ευχάριστες στιγμές στην μονότονη αυτή ζωή μας.
'Οσοι στρατιώτες άκουσαν το εγερτήριο αυτό δεν θα το ξεχάσουνε ποτέ και θα τους μείνει μια γλυκιά ανάμνησις της στρατιωτικής των ζωής.
Τόσο ωραίο είναι το παίξιμό του αυτό, που όλοι οι φαντάροι, άλλοι μέσα από τα αντίσκηνα, άλλοι από το ποτάμι που πλένονται πρωί πρωί, και άλλοι από τις ρεμματιές, όπου τέλος πάντων ευρίσκονται, τον χειροκροτούν και τον αναγκάζουν να το επαναλαμβάνει δύο και τρεις φορές ακόμη...

25 ΜΑΡΤΙΟΥ

Σήμερον, επέτειον της Εθνικής μας εορτής, παρευρέθην σε ένα θέαμα αισχρόν από μια κακή ενέργεια του ταγματάρχου μας Ψαρομιλίγκου, που θα μου μείνει μια πικρή ανάμνησις και που είναι μια κακή σελίς για το σώμα των αξιωματικών και την οποίαν εντρέπομαι και να την αναγράψω ακόμη, χάριν της ιστορίας του στρατού μας.-




28 ΜΑΡΤΙΟΥ

Σήμερα το απόγευμα έφθασε στο Θεοδώροβο, ο αρχηγός της στρατιάς της ανατολικής Μακεδονίας, στρατικός Μπακόπουλος, όστις μας ομίλησε και μας είπε όπως είμεθα έτοιμοι ίνα αντιμετωπίσουμεν και εμείς όπως και οι άλλοι συνάδελφοί μας στην Αλβανία, την επίθεσιν την οποίαν προετοιμάζει η άλλη αυτοκρατορία της Ευρώπης, η Γερμανία των 80 εκατομμυρίων, μαζί με την ύπουλον αυτής συμμαχον την πανούργον σαν την αλώπεκα Βουλγαρίαν, η οποία χρόνια τώρα καραδοκεί να εύρει την ευκαιρίαν να μας επιτεθεί και να καταλάβει ελληνικά εδάφη. 'Εχω πεποίθησιν- συνεχίζει ο στρατηγος- σε σας και είμαι βέβαιος ο΄τι και σεις θα ώσετε όπως και οι άλλοι συνάδελφοί σας στο Αλβανικό μέτωπο, την αυτήν απάντησιν στους νέους μας επιδρομείς.

Κατόπιν εζητοκραύγασε υπέρ του στρατού και της Ελλάδος και έφυγε εν μέσω ζητωκραυγών του στρατού.


2 ΑΠΡΙΛΙΟΥ



Από σήμερον την πρωίαν αρχίσαμεν την κατασκευήν συρματοπλεγμάτων καθ'όλον το μήκος του τομέα μας.
Η εργασία είναι βαρειά και κουραστική και τα χέρια μας ξεσχίζονται από τα σύρματα, πλην όμως και ματωμένα ακόμα, εξακολουθούμεν με ζήλον την εργασίαν μας αυτήν. 'Ολα τα παιδιά εργάζονται με προθυμίαν χωρίς να κάθονται ούτε στιγμήν καίτοι σχεδο΄ν όλα αυτά είναι άμαθα από τέτοιου είδους εργασία.


3 ΑΠΡΙΛΙΟΥ

Και σήμερον εξακολούθησε η κατασκευή συρματοπλεγμάτων καθ'ολην την ημέραν. Και όταν το βράδυ επιστρέψαμε κουρασμένοι, εμάθαμε ευτυχώς ότι η εργασία αυτή θα εσυνεχίζετο παρ'εργατών.
Κατά τας 6 το απόγευμα διά πρώτην φοράν εθεάθη αεροπλάνον ξένον να υπερίπταται άνωθεν των γραμμών μας.



5 ΑΠΡΙΛΙΟΥ

Από την ημέραν της εδώ αφίξεώς μας, απεσπάσθην εις την ομάδα διοικήσεως τάγματος και καθ΄ όλον το διάστημα αυτό εξεπαιδεύθημεν εις τα μέσα συδέσμων και διαβιβάσεως, αν και δεν είχα ποτέ εκπαιδευθεί εις αυτά ως κληρωτός. Ο χρόνος είναι μικρός και δεν μας παίρνει διά τέτοιου είδους εκπαιδεύσεις τώρα. Έν τούτοις όμως, δεν παύομεν να κάνομεν εγκαταστάσεις τηλεφώνου, μαθήματα μορς και οπτικού και ό,τι άλλο είναι απαραίτητον.
Εχρικά αεροπλάνα διέβησαν και πάλιν χθες και σήμερον τας γραμμάς μας σε μεγάλο ύψος. Τούτο μας κάνει να πιστεύομαιν ότι ο πόλεμος ευρίσκεται πολύ εγγύς...

6 ΑΠΡΙΛΙΟΥ

Ο πόλεμος αρχίζει.-

Σήμερον στας 5 το πρωί, ξυπνούμεν από τους κρότους των Γερμανικών τηλεβόλων που έπεφταν καθ'όλον το μήκος των γραμμών μας στο Μπέλες και το Ρούπελ.

Πιστεύαμε ακόμη πως οι Γερμανοί δεν θα επιτίθεντο και κατά της Ελλάδος, δεδομένου ότι είχε αναλάβει την αποστολήν αυτην η Ιταλία, η οποία 6 μήνες τώρα δεν μπορούσε να μας καταβάλλει._

Και τώρα παίρνομεν κι εμείς το βάπτισμα του πολέμου, όπως και οι άλλοι συνάδελφοί μας στην Αλβανία.

Κοιμούμεθα καμιά τριανταριά - η διμοιρία διοικήσεως τάγματος - σε κάποια καλύβα όπου εκεί μέσα έχομεν εγκαταστήσει και το τηλέφωνο.
Με τους κρότους των πρώτων πυροβόλων, κτυπά συγχρόνως και το τηλέφωνο που φέρνει την διαταγήν του Συντάγματος να φύγωμεν αμέσως και να καταλάβωμεν τα καθορισθέντα μέρη.

Σε λίγο ακούμε τον Ταγματάρχη που δίδει διαταγήν σγτον 7ον λόχο που ευρίσκεται στο χωρίον Καστανούσα να βαδίσει και αυτός προς το όρος Μπέλες και να καταλάβει τας θέσεις του._

Μέσα σε 5 λεπτά είμεθα όλοι έτοιμοι και αφού μας έδωσαν από μισή κουραμάνα μόνον, φεύγομεν από το Θεοδώροβον φορτωμένοι και σε 2 ώρες περίπου είχαμε καταλάβει τας θέσεις μας, στο υψόμετρο 249 απέναντι από το Μπέλες και πλησίον του χωρίου Ανατολή._

Εντωμεταξύ το Μπέλες και το Ρούπελ αρχίζουν να φλέγονται από τας εμπρηστικάς βόβμας των τηλεβόλων και των αεροπλάνων. Κατά τας 11 π.μ. καταφθάνουν οι πρώτοι τραυματίαι από τα οχυρά και τα φυλάκεια που ήσαν στας κορυφάς του Μπέλες και μας φέρνουν τα πρώτα δυσάρεστα αποτελέσματα για μας...

Στα φυλάκεια και τα οχυρά δεν υπήρχαν παρά ολίγοι μόνον άνδρες οι οποίοι αφού επολέμησαν ηρωϊκά, εξ αυτών όσοι κατόρθωσαν να αποφύγουν τον θάνατον, και τραυματισμένοι ακόμη, έφευγαν πρό των ανωτέρων γερμανικών δυνάμεων. Εν τω μεταξύ ακούμε κι εμείς τώρα πια τους κρότους των πολυβόλων και των όπλων στις πλαγιές του Μπέλες, προς την πλευράν μας._

Είναι πλέον φανερόν τώρα πως εκάμφθησαν τα φυλάκεια και κατέρχονται το Μπέλες και ότι θα συνεπλάκησαν με τον 7ον Λόχον της Καστανούσας με τον οποίον έχουμε χάσει πλέον κάθε επαφήν, μη γνωρίζοντες πού ακριβώς ευρίσκεται._

Στας 12 η ώρα το μεσημέρι, μου αναθέτει ο Ταγματάρχης την εντολήν να βγω περίπλο με 10 στρατιώτας και να προχωρήσω προς την Καστανούσα μέχρι των οχυρών του Ντοβά-Τεπέ χωρίς να κατορθώσομεν να έλθωμεν εις επαφήν με τον 7ον Λόχον ούτε να μάθωμεν τίποτα περί της τύης αυτού.

Κατά τις 4 το απόγευμα επιστρέψαμεν πεθαμένοι από την κούρασι και από την πείνα. Σε λίγο κατέφθασαν μερικοί στρατιώται και ο συνάδελφος Λοχίας Γιαννόπουλος του 7ου Λόχου και μας είπε τα δυσάρεστα νέα του Λόχου ο οποίος μόλις έλαβε την εντολήν στας 5 το πρωί, ξεκίνησε κι αυτός να καταλάβει τας θέσεις του. Οι αξιωματικοί εδώ και προ παντός ο Λοχαγός του φάνηκαν τελείως αστοιείωτοι και επροχώρησαν χωρίς καν να λάβουν μέτρα ασφαλείας. Κατόπιν 2 ωρών πορείας και αφού είχαν φθάσει στα μισά σχεδόν του Μπέλες, περιεκυκλώθησαν από τους Γερμανούς οι οποίοι εν τω μεταξύ είχαν διαβεί ελάχιστα το Μπέλες, και συνελήφθησαν όλοι αιχμάλωτοι, εκτός από αυτούς που εσκοτώθηκαν και καμιά δεκαριά που έφυγαν και ήλθαν σταο τάγμα μας._

6 ΑΠΡΙΛΙΟΥ

Αφού φάγαμε λίγη κουραμάνα ξερή, γιατί το μεσημέρι δεν μας έφεραν καθόλου τροφή, και καθήσαμε λίγο, ακούμε αίφνης βόμβας εχθρικών αεροπλάνων να έρχονται απο΄την Βουλγαρία. Αμέσως πέφτομεν άμω από κάτω από τα δέντρα και μετρούμε 40 και πλέον γερμανικά αεροπλάνα να περνούν επάνω από τα κεφάλια μας. Ευτυχώς που δεν μας έβαλαν στόχο και προχώρησαν προς Θεοδώροβο,στο οποίο εν τω μεταξύ είχε καταφύγει η διοίκησις του συντάγματος και είχαν καταφθάσει κάτι μηχανοκίνητα και ιππικό δικό μας.

Και αυτό που έγινε σε λίγο, δε θα το ξεχάσω ποτέ στη ζωή μου.

Και τα 40 αυτά αεροπλάνα "στούκας" κατήρχοντο σε μικρό ύψος το ένα κατόπιν του άλλου και εβομβάρδιζαν τοο χωρίον. Μισή ώρα θα κράτησε η καταστροφή αυτή, μισή ώρα που η γη εσείετο εκ θεμελίων από τας εκρήξεις των βομβών και που ο καπνός και τα χώματα σηκώθηκαν σε ύψος 200 και πλέον μέτρων και εκάλυψαν τα πέριξ του χωρίου βουνά.

Η αγωνία μας από το πρωτοφανές αυτό θέαμα που βλλέπαμε, μας έκανε όλους να τρέμουμε...να σειόμεθα κι εμείς σαν την γην...

Το αποτέλεσμα του βομβαρδισμού αυτού ήταν καταστρεπτικότατον. 80 νεκροί και πλέον από 100 τραυματίαι και πολλά άλογα υπήρξαν τα θύματα, καθώς και η καταστροφή πολλών αυτοκινήτων και τανκς.

'Ετσι πέρασε η πρώτη ημέρα του πολέμου και σε λίγο η νύχτα άπλωνε το πέπλο της, για να μας παρουσιάσει το πιο όμορφο αλλά και πιο τραγικό θέαμα που είδαν τα μάτια μας ποτέ.

Απέναντί μας το Μπέλες και πιο κάτω το Ρούπελ, παρουσίαζαν το πιο φαντασμαγορικό θέαμα από τις φλόγες και τις πυρκαγιές που μεταδίδονται σιγά σιγά σ'όλα τα δάση.

'Ολη τη νύχτα κανένας μας δεν έκλεισε μάτι και το βράδυ δεν φάγαμε τιποτα, γιατί και πάλι δεν μας έφεραν και κατά τα μεσάνυχτα άρχισε να βρέχει...Βροχή λυτρωτική για τα δάση, ίσως και προς στιγμήν για τις ψυχές μας...

7 ΑΠΡΙΛΙΟΥ


Οι Γερμανοί αφού κατόρθωσαν να διαβούν το Μπέλεες και να φθάσουν τας γραμμάς μας, τα λιανοντούφεκα και τα πολυβόλα μας, και το ολίγον πυροβολικό μας, αρχίζουν να βάλουν. Τα εχθρικά αεροπλάνα οργώνουν τας γραμμάς μας, χωρίς ούτε ένα δικό μας να φανεί στον ουρανό. Η απογοήτευσις είναι μεγάλη. Ο στρατός μας έχει όλην την ορμήν να πολεμήσει, δυστυχώς όμως του λείπουν τα μέσα.
Τα όπλα μας είναι ιταλικά και άχρηστα τα περισσότερα, για έναν σύγχρονο πόλεμο. Τα πυρομαχικά βρεγμένα από την Αλβανία και δεν πιάνουν, αλλά και αυτά δεν υπάρχουν.
Το απόγευμα ο 6ος λόχος τα έσωσε και ζήτησε πυρομαχικά, αλλά δεν υπήρχαν. Μάζευαν τα φυσίγγια των μαγείρων και των γραφέων για να τους στείλουν και με αυτά τα πυρομαχικά έπρεπε να κάνωμεν πόλεμον με τους Γερμανούς...
Ξιφολόγχες, το κυριότερον όπλον μας για την έξοδον, δε μας έδωσαν.
Αντίσκηνα και κράνη δεν είχαν όλα τα παιδιά. Και με όλας αυτάς τας ελλείψεις, έπρεπε να πολεμήσωμεν με τον πιο οργανωμένο στρατό του κόσμου!
Το μεσημέρι δεν μας έφεραν όχι μόνο φαγητόν, αλλά ούτε και ψωμί. Η πείνα αρχίζει. Η δίψα και αυτή ομοίως, γιατί στο βουνό που είμεθα δεν υπάρχει νερό και δεν ενδιαφέρθησαν να μας φέρουν.

'Ολη τη μέρα βρέχει και τα παιδιά είναι όλα βρεγμένα μέχρι το κόκκαλο.
Το βράδυ πάλι νηστεία. Μας ξέχασαν τελείως και η πείνα μας κάνει να τρέμουν τα πόδια μας...

Βράδυ, η βροχή εξακολουθεί όταν έρχεται διαταγή να φύγωμεν και να καταλάβωμεν άλλας θέσεις προς ανατολάς και στις πιο προκεχωρημένες γραμμές. Στις 12 τη νύκτα, αφού μας αντικατέστησαν άλλες δυνάμεις, φεύγωμεν φορτωμένοι και με ραγδαίαν βροχή για τας νέας μας θέσεις.
Περπατούσαμε μέσα στις λάσπες και στα σκοτάδια περνώντας μέσα από ποτάμια που τα νερά τους έφθαναν μέχρι τα γόνατα και κατά τις 3 τη νύχτα φθάνομεν πεθαμένοι από την κούραση και από την πείνα και καταλαβάνομεν τας νέας μας θέσεις.-

8 ΑΠΡΙΛΙΟΥ

Μέχρι τας 5 το πρωί, ξεκουραστήκαμε λίγο μέσα στις λάσπες και η χαραυγή μας βρήκε στο ποδάρι...

Οι γερμανοί είναι μπροστά μας και μας βάλουν με όλα τα αυτόματα όπλα τους. Με πυροβολικό, με όλμους, με πολυβόλα και με αεροπλάνα. Εκείνο που μας κλονίζει πιο πολύ είναι τ'αεροπλάνα τους...
Κατά δεκάδες έρχονται στας γραμμάς μας και μας βομβαρδίζουν και μας θερίζουν από χαμηλού ύψους με τα πολυβόλα τους. Το πώς είμεθα ζωντανοί ακόμη, ένας Θεός το ξεύρει...

Εμείς δε, να μην έχωμεν ούτε ένα αντιαεροπορικόν, ούτε καν ένα αεροπλάνο, ούτε ένα σκαπανικό εργαλείο για να κάνωμεν ένα λάκο και βα οριφυλαχθούμε από τα βλήματα τα οποία σφυρίζουν συνεχώς στα κεφάλια μας.
Το μεσημέρι ούτε φαϊ μας φέρανε πάλι, ούτε ψωμί. Τρεις μέρες τώρα νηστικοί και άϋπνοι, και βρεγμένοι μέχρι το κόκκαλο...

Το παρατηρητήριον του τάγματος δεν έχει ούτε ένα κυάλι για να βλλέπει τας κινήσεις του εχθρού, ο οποίος τώρα αρχίζει να ενισχύεται...

Μια μοίρα πυροβολικού που έχομεν μόνον, έκανε θαύματα το πρωί. Πολεμάμε όλοι με τα νύχια. Αλλά τι να σου κάνει και αυτή μόνη της, σε μια ακτίνα που έχει είκοσι περίπου χιλιομέτρων? Πολεμάμε όλοι με τα νύχια...

Το απόγευμα ο εχθρός φάνηκε να προχωρεί από τα κάτο Πορόια προς την Ροδόπολην κατά πυκνάς μάζας και η μάχη εξακολουθεί να μαίνεται αγρία.
Μια αεροπορική επιδρομή με στούκας το απόγευμα, μας κράτησε μια ώρα περίπου κολλημένους στο έδαφος. Αφού πέρασαν επανειλημμένως από τα κεφάλια μας και κατά μήκως των γραμμών μας, άρχισαν να βομβαρδίζουν τα πολυβολεία μας και να πολυβολούν τα χαρακώματά μας.
Αι βόμβες και οι σφαίρες σφυρίζουν δεξιά κι αριστερά μας, εμπρός και πίσω μας κι εμείς χωμένοι και κολλημένοι πάνω στη γη, προσευχόμεθα στην Παναγία να μας προστατεύει..
Είναι βραδάκι και μόλις αρχίζει να νυκτώνει και η βροχή να πέφτει ασταμάτητα, όταν μας έρχεται διαταγή να οπισθοχωρήσωμεν. Παίρναμε τα πράγματά μας και πριν ακόμα ξεκινήσωμεν, βλέπομεν δεξιά κι αριστερά μας τις φωτοβολίδες των Γερμανών πιο εμπρός απο΄μας. Ενώ εμείς αμυνόμεθα στο προκεχωρημένο φυλάκειο, τα άλλα τμήματά μας αριστερά και δεξιά είχαν καμφθεί ενωρίτερα, και τώρα ήδη εμείς διατρέχαμε τον κίνδυνο να συλληφθούμε αιχμάλωτοι.
Δεν μας τρομάζει τόσο η αιχμαλωσία από τους Γερμανούς, όσο μην πέσουμε στα χέρια των Βουλγάρων Κομιτατζήδων, γιατί τότε είμεθα χαμένοι. Γι'αυτό και από την στιγμήν αυτήν που είδαμε τις φωτοβολίδες να προχωρούν σαν μια τανάλια, τότε πια η οπισθοχώρησις έγινε φυγή. Τροχάδην απεγνωσμένο. Και η φυγή αυτή είναι η πιο μεγάλη τραγωδία μας.
Θα είναι η ώρα 8 το βράδυ και μόλις αρχίζει να πέφτει το σκοτάδι. Παίρνουμε ό,τι μπορούμε να πάρουμε και μπαίνουμε μέσα στα λαγγάδια. Η τραγική πορεία αρχίζει και μαζί με τον δεκανέα Κούνη με τον οποίο είμεθα πάντοτε μαζί και με άλλα παιδιά, αρχίζομεν να ανεβαίνομεν τα ψηλά βουνά.
Οι αξιωματικοί μας έχουν φύγει και αυτοί πολύ πιο πριν από μας. Οι ανάβασις είναι μεγάλη και τα δάση πολύ πικνά και χωρίς δρόμο βαδίζομεν. Πού βαδίζομεν όμως, ούτε κι εμείς ξέραμε. 'Επρεπε πάντα να βαδίζομεν προς δυσμάς στας αρχάς και κατόπιν προς νότον για να φθάσωμεν στο Κιλκίς.

Η κούραση είναιι τρομερή. Τρεις μέρες νηστικοί και τρεις νύχτες άυπνοι και να ανεβαίνομεν και να κατεβαίνομεν βουνά πανύψηλα και να διασχίζομεν λαγγαδιές και γκρεμίλες και φαράγγια, μέσα στη νύχτα και τα σκοτάδια. 'Ολοι είμεθα πτώματα.
Η ώρα θα είναι 10 το βράδυ όταν καθόμαστε σε μια κορυφή να ξαποστάσωμεν δυο λεπτά και να εξετάσωμεν κάτι φωνές που ακούμε μπροστά μας, εάν είναι ΄φωνές δικών μας ή Γερμανών.--
Η δίψα άρχισε κι αυτή να μας μαστίζει, γιατί μέχρι τώρα ευτυχώς που είχα μισό παγούρι νερό με το οποίο έσβηνα την κούραση και τη δίψα μου, δίνοντας και στους γύρω όσο μπορούσα...Αυτό το παγούρι πραγματικά με έσωσε. 'Ισως και να'μενα και σε καμιά ρεματιά αν δεν ευρίσκετο πριν φύγομεν, στο παγούρι μου λίγο νερό. Τώρα όμως το παγούρι μου είναι άδειο και ο δρόμος μακρύς ακόμη...
Στην κορυφή αυτή που ευρισκόμεθα, αντικρύζουμε δεξιά τα νερά της λίμνης Δοϊράνης και έτσι βεβαιωνόμεθα ότι βαδίζομεν σωστά. Η ώρα θα είναι 12 και προχωρώντας, τίποτε άλλο δεν βλέπαμε μπροστά μας παρά ψηλά βουνά και μόνον βουνά.
Βγήκαμε πάλι σε μια κορυφή και από κει βλέπομεν πάλιν τας φωτοβολίδας των Γερμανών να προχωρούνε δεξιά μας. Τούτο μας έκανε να προχχωρούμε παρά την εξάντλησή μας, όσο μπορούσαμε και αντέχαμε πιο πολύ. Σε λίγο πλησιάζομεν μια μικρή φάλαγγα δική μας με τον επιτεή μας κ. Πράμον που προχωρούσε και αυτή.

Η δίψα μας είχε όλους λιώσει, ευτυχώς όμως ο Θεός μας λυπήθηκε και ξάφνου μπροστά μας βρίσκουμε μια βρύση. 'Ολου πέφτουμε αμέσως με τα μούτρα και πίνουμε χωρίς να σκεφτούμε πως είμαστε μούσκεμα όλοι απ'τον ιδρώτα. Γεμίζουμε γρήγορα γρήγορα τα παγούρια μας και προχωρούμε.
Τώρα ευρισκόμεθα στα ψηλότερα βουνά και προχωρούμε μέσα σε βαρειά σύννεφα. Τίποτα πια δε βλέπουμε μπροστά μας. Σε λίγο έρχεται και μια ραγδαία βροχή για να συμπληρωθεί ακόμα πιο πολύ το μαρτύριό μας. Κι έτσι μουσκεμένοι ως τα κόκκαλα αφενός απ'τον ιδρώτα κι αφ'ετέρου απ'τη βροχήν, προχωρούμε χωρίς ούτε ένα λεπτό να σταθούμε πουθενά. Πού ευρίσκομεν όλην αυτήν την δύναμιν; Η Παναγία, κάποιος Θεός ή άγιος πρέπει να μας βοηθεί...

Τώρα παίρνουμε πια κατήφορο. Η ώρα θα είναι 1.30 περίπου νυκτερινή όταν αίφνης ακούμε αριστερά κανονίδι. Πού βαδίζομεν; Το κανονίδι αυτό αριστερά μας, μας ανησυχεί. Μήπως άραγε χάσαμε το δρόμο> Σταματούμε λίγο για να προσανατολιστούμε. Γύρω μας όμως βαριά συννεφιά και το φεγγάρι κρυμμένο. Τότε κάνουμε χρήσι της πυξίδος που ευτυχώς είχε ένας δεκανέας μαζί του και βλέπομεν με έκπληξιν πως βαδίζομεν προς ανατολάς, αντίθετα της αρχικής μας κατευθύνσεως. Δηλαδή πηγαίναμε στην μπούκα του εχθρού!

Τότε αποφασίζομεν να γυρίσωμεν πίσω και να πάρωμεν ένα άλλο μονοπάτι που το είχαμε αφήσει προ μιας ώρας. 'Αλλο βάσανο αυτό πάλι..
Γυρίζουμε λοιπόν πίσω καμιά ώρα τσακισμένοι από την κούραση και φθάνομεν στο μονοπάτι εκείνο και στρίβομεν κάτι βουνά, που ούτε κι εγώ ξεύρω πού βαδίζαμεν, γιατί τώρα πια ακολουθούσα σαν υπνοβάτης, κοιτάζοντας μόνον πώς να σωθώ απ'τα κατσάβραχα και τους γκρεμούς.

Τέλος, κατόπιν πολλών κόπων και πάντοτε με την πυξίδα που επιτέλους βρήκαμε, χωρίς καν να περπατούμε σε μονοπάτια, κατεβήκαμε κατά τας 5 το πρωί σε χαμηλότερα βουνά, όπου αίφνης ακούμε από μακράν κρότους μηχανοκινήτων φαλάγγων.
Τίνος άραγε να είναι οι φάλαγγες αυτές; Μήπως είναι γερμανικές; Σύμφωνα με την πυξίδα και από την διεύθυνσιν που έρχονται, βγάζουμε το συμπέρασμα πως θα ήσαν δικαί μας, γι'αυτό και αποφασίσαμε να προχωρήσουμε προς την κατεύθυνσιν αυτήν, και πλησιάζοντας κοντά να βεβαιωθώμεν. Αλλη μια ώρα κράτησε το μαρτύριό μας αυτό και τσακισμένοι πια απ'την κούραση πέσαμε πτώματα χάμω, σε καμιά 300ριά μέτρα από το δρόμο που περνούσαν οι φάλαγγες.

Αμέσως βάζομεν το αυτί και δοξάζομεν τον Θεό που ακούμε ελληνικές φωνές! Η κούρασή μου πια έχει φθάσει στο ανώτερο σημείο κι αν δεν συναντούσαμε τα μηχανοκίνητα αυτά, δε θα μπορούσα πια να προχωρήσω ούτε ένα βήμα.
Τέλος πλησιάσαμε τον δρόμο και μέσα στα σκοτάδια και τις λάσπες βλέπομεν τα αυτοκίνητά μας να οπισθοχωρούν γεμάτα από στρατό.
Με μεγάλο κόπο κατορθώνομεν να κολλήσωμεν κι εμείς κάπου σ'ένα φορτηγό γεμάτο από στρατό. Η φάλαγξ προχωρεί μέσα σ'ένα δρόμο στενό που οι ρόδες χώνονταν ως τη μέση μέσα στις λάσπες.

9 ΑΠΡΙΛΙΟΥ

Η αυγή μας βρήκε στα αυτοκίνητα που καθώς μάθαμε, πηγαίναμε προς τον Λαχανά. Σε κάποιο μέρος άγνωστο, τα αυτοκίνητα σταματούν και ένας Ταγματάρχης με το πιστόλι στο χέρι, θέλει να μας κατεβάσει όλους κάτω, όσοι δεν είμεθα του Μηχανοκινήτου. Στην κατάσταση που ευρίσκομαι δεν μπορώ να κάνω βήμα. Είμεθα όλοι ζωντανά πτώματα. 'Ολα σχεδόν τα παιδιά τα κατέβασε.

'Οταν έφθασε και σ'εμένα και θέλησε να με κατεβάσει, σκέφθηκα αμέσως την παροιμία που λέγει ότι η πενία τέχνας κατεργάζεται και κάνω τον τραυματία. Ευτυχώς το κόλπο έπιασε και έτσι μ'άφησε και προχωρώντας φθάσαμε κατά τας 2 το μεσημέρι στον Λαχανά.

Εκεί σταμάτησε η φάλαγξ και κατέβηκα για να ξεμουδιάσω λίγο. Για κακή μου τύχη όμως, έφυγε το αυτοκίνητο αυτό χωρίς να το καταλάβω. Τώρα τι να κάνω;

Πάλι μεταχειρίζομαι το ίδιο κόλπο σε άλλο αυτοκίνητο. Μετά πολλών βασάνων κατορθώνω να ανέβω στη στέγη ενός νοσοκομειακού αυτοκινήτου, το οποίον ξεκίνησε σε λίγη ώρα για τη Θεσσαλονίκη.

Πηγαίναμε με την ελπίδα να περάσουμε από την Θεσσαλονίκη πριν φθάσουνε οι Γερμανοί. Δυστυχώς όμως, δεν προφθάσαμε και καθ'οδόν μαθαίνομεν πως η Θεσσαλονίκη κατελήφθη ήδη από τους Γερμανούς.

Τώρα πια κλειστήκαμε κι αποφασίσαμε να προχωρήσουμε και ό,τι ήτο γραφτό να γίνει, ας γίνει. Κατά τας 6 το απόγευμα φθάνομεν έξω της Θεσσαλονίκης όπου ακτικρύζομεν τους πρώτους Γερμανούς, οι οποίοι αφού μας έκαναν έρευνα και μας πήραν τα όπλα και τα δημόσια είδη, μας άφησαν ελεύθερους να πάμε στην πόλη, χωρίς να μας πιάσουν αιχμαλώτους.

Μόλις φθάσαμε στην πόλη και κατεβήκαμε από το αυτοκίνητο, η πρώτη μας δουλειά ήτο να πάμε σ'ένα εστιατόριο να φάμε, γιατί και σήμερα όλη την ημέρα δεν είχαμε φάγει τίποτε, εκτός μισής γαλέτας που μας έδωσε κάποιος συνάδελφος στο αυτοκίνητο.

'Ετσι συμπληρώνουμε 4 μέρες νηστικοί, γι'αυτό μπήκαμε αμέσως στο πρώτο εστιατόριο και πέσαμε με τα μούτρα στο φαϊ.
Τρώγαμε και πίναμε σχεδόν μια ώρα και κατόπιν πήγαμε και πέσαμε ξεροί σ'ένα ξενοδοχείον.

10 ΑΠΡΙΛΙΟΥ

Σήμερα ξυπνήσαμε κατά τας 10 το πρωί και όλο μας το σώμα πονούσε. Ντυνόμεθα και βγαίνομεν στην πόλι, στην οποία δεν βλέπεις τίποτε άλλο παρά να πηγαίνουν και να έρχονται γερμανικά αυτοκίνητα, τανκς, πυροόλα και παντός είδους άλλα πολεμικά μέσα κατά χιλιάδας.

'Οσο κι αν είναι αυτήν την στιγμήν εχθροί μας, πρέπει και να τους θαυμάζομεν για την τέλειαν οργάνωσίν τους. Τίποτα δεν τους λείπει, ως και κυάλια και φωτογραφικές μηχανές είναι ακόμα εφοδιασμένοι και αυτοί οι στρατιώται. Το πόδι τους δεν το πατούνε καθόλου κάτω. 'Η με αυτοκίνητον θα κυκλοφορούν ή με τις μοτοσυκλέτες.

Ολόκληρες σειρές περνούν με μεγάλη ταχύτητα και δεν σταματούν καθόλου, λες και είναι αυτοκίνητα. Εκτός αυτού, για το παρόν η συμπεριφορά τους απέναντι των πολιτών και του στρατού είναι καλή. Καμία ψωροϋπερηφάνεια για τη νίκη τους, κάνουν τη δουλειά τους σαν να μην ευρίσκονται σε πόλεμο, χωρίς φωνές και με εξαιρετική πειθαρχία.

Και τώρα στα δικά μας χάλια. Υπάρχει η πληροφορία ότι οι Γερμανοί πιάνουν όσους φορούν στρατιωτικά και τους κλείνουν σε στρατόπεδον συγκεντρώσεως. Γι'αυτό και ο κόσμος της θεσσαλονίκης και προ παντός οι γυναικούλες, μας παιρνουν στα σπίτια τους και μας ντύνουν με ό,τι παλιά ρούχα έχουν, μας περιποιούνται και μας προσφέρουν ψωμί και φαί να φάμε.

Εδώ οφείλω να κάνω γνωστό την φιλόξενον συμπεριφορά των Θεσσαλονικέων. 'Ολοι μας λυπούνται που μας βλέπουν σ'αυτά τα χάλια να γυρίζομεν ρακένδυτοι εδώ κι εκεί, πεινασμένοι και δυστυχισμένοι και το κυριότερον, νικημένοι...

Εμείς που και αυτοί οι Γερμανοί ακόμη στας προκηρυξεις τους μας θαυμάζουν, και μας αναγνωρίζουν ως ανδρείους και μας εκτιμούν όσον ίσως κανένα άλλο στρατόν του κόσμου, και στας προκηρύξεις των όταν μιλούν για μας, το γράφουν με κεφαλαία γράμματα όπως λόγου χάριν σε κάποια που διάβασα εγώ, έγραφαν: ΕΣΕΙΣ οι Ελληνες είσθε ανδρείοι και ΣΑΣ θαυμάζομεν. Μπορεί να είχαν τους κλόγους των που το έγραφαν και να ήθελαν με αυτό να μας κολακεύσουν. Μα όμως δεν μιλήσανε έτσι, δε μιλήσανε καθόλου για κανέναν άλλο στρατό που νίκησαν...

12 ΑΠΡΙΛΙΟΥ

Μια σκηνή που συνέβη σήμερα στο τραμ, θα μου μείνει αλησμόνητη. Είχαμε πάρει το τραμ, εγώ κι ο φίλος μου ο Καφάσης, για να πάμε στο 50ον Σύνταγμα να δούμε μήπως οι Γερμανοί είχαν κανέναν δικό μας εκεί, γιατί το χρησιμοποιούσανε ως στρατόπεδο αιχμαλώτων.

Στο τραμ ο εισπράκτωρ μας ζήτησε εισιτήρια. Εμείς δε, επειδή τα οικονομικά μας δεν ήσαν καθόλου ανθηρά και είχαμε περισσότερο ανάγκη απο ψωμί, σηκωθήκαμε και πήγαμε να κατέβωμεν για να πάμε με τα πόδια.

Τότε όλος ο κόσμος που ήτο μέσα στο τραμ εξαγριώθη κατά του εισπράκτορος, δεν μας άφησαν να κατεβούμε και μας έβγαλαν τα εισιτήρια. Κατόπιν έκαναν έρανο μέσα στο τραμ και μας έδωσαν και 40 δραχμάς. Εμείς είμεθα στον εξώστη και μόλις μας έδωσαν τα λεπτά και ακούσαμε τον εξευτελισμό που κάνανε στον εισπράκτορα για την κακήν του διαγωγήν να θελήσει να κόψει εισιτήρια από στρατιώτας που ήρχοντο από το μέτωπο εις αθλίαν κατάστασιν, συνεκινήθημεν τόσο που δεν μπορέσαμε να συγκρατήσουμε δάκρυα και λυγμούς.

14 ΑΠΡΙΛΙΟΥ


Η κατάστασις μένει στάσιμη, οι Γερμανοί δεν ακούονται να κάνουν τίποτε και οι δικοί μας με τους 'Αγγλους λένε πως θα φέρουν αντίστασιν στον 'Ολυμπο.

Τι θα γίνει αυτή η κατάστασις;
Κάτι λίγα λεπτά που είχαμε αρχίζουν να τελειώνουν και αν η κατάστασις αυτή εξακολουθήσει, πώς θα περάσωμεν;
Επί του παρόντος ένα κομμάτι ψωμί το ευρίσκομεν, αλλά αργότερα που δεν θα υπάρχει ίσως και αυτό τι θα γίνη; Η ακρίβεια εδώ είναι τρομερή και στα παντοπωλεία δεν ευρίσκεται τίποτα από τώρα. Μετά δέκα και είκοσι ημέρας τι θα φάει ο κόσμος;

Οι Αγγλοι φεύγοντας έκαψαν όλες τις αποθήκες με τα τρόφιμα και γκρέμισαν όλες τις γέφυρες για να δυσκολέψουν την κάθοδο των γερμανών. Η Παναγία ας βάλει το χέρι της. Η δυστυχία και η φτώχεια μας περιμένει όλους μας στο μέλλον...

18 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1941

Σήμερα Μεγάλη Παρασκευή, πηγαίνομεν το πρωί στην αποκαθήλωσι και προσκυνούμεν τον εσταυρωμένον που παρ'όλην την θυσίαν του για μας, δυστυχώς ακόμα δεν μπορέσαμε να τον νοιώσουμε και εξακολουθούμε και την ημέραν αυτήν ακόμη, να σκοτώνη ο ένας τον άλλον.

Το βράδυ και κατά την ώρα που παρακολουθούσα την μεταφοράν του επιταφείου, η οποία έγινε εντός της εκκλησίας, βλέπω μια δεσποινίδα να με πλησιάζει, και πριν προφθάσω να καταλάβω τι ήθελε, μου έβαλε στο χέρι μου ένα τάληρο, κι έκλεισε σφιχτά την παλάμην μου. Καθώς είμεθα κουρασμένοι και κακοντυμένοι, μας γνωρίζουν πως είμεθα στρατιώται του μετώπου και μας ελυπούντο. Η προσφορά της αυτή με συνεκίνησε τόσο πολύ, που τα μάτια μου βούρκωσαν από δάκρυα...

Σήμερα, διά μέσου του Ερυθρού Σταυρού ειδοποιήσαμεν τους δικούς μας ότι ευρισκόμεθα εν τη ζωή...

Από χθες το βράδυ μας πήρε μια κυρία να κοιμηθούμε σπίτι της, όπου είχε ακόμη άλλους εξ στρατιώτες. Η καλοσύνη της κυρίας αυτής δεν περιγράφεται. 'Εκανε το παν για να μας περιποιηθεί, το βράδυ μας έδωσε εσώρουχα να αλλάξωμεν και σήμερα το πρωί μας έλουσε και μας έπλυνε τα λασπωμένα ρούχα μας. Είναι ένας εξαιρετικός άνθρωπος με ανθρώπινα αισθήματα και καρδιά μεγάλη. Μακαρίζουμε την τυχην μας που απλώσαμε το σώμα σ'ένα στρώμα μαλακό, που φάγαμε ζεστό φαγητό, που πλύναμε πρόσωπο και σώμα και μαλλιά.

Ο Πόλεμος εξακολουθεί και οι δικοί μας με τους Εγγλέζους ανθίστανται καλά και εμένα τα λεπτά μου τελειώνουν. Ευτυχώς που σε κάοιο σχολείο μας δίδουν κάπου λίγο σισίτιο και προπαντός λίγο ψωμάκι από εράνους που κάνουν αι γυναίκες.
Μας τρώει όμως η αγωνία της αύριον και δεν γνωρίζομεν πόσο θα κρατήσει αυτή η κατάστασις ακόμη.-

20 ΑΠΡΙΛΙΟΥ


ΠΑΣΧΑ. Σήμερα η λειτουργία της Αναστάσεως έγινε το πρωί αντί στας 12 τη νύκτα. Εφέτους ούτε μαγειρίτσα ούτε κόκκινα αυγά είχαμε...

Στο σχολείο έγινε κάποια ενέργεια και στην εκκλησία το πρωί μίλησε ο ιεροκήρυξ με λόγια συγκινητικά για μας. Πήρε το μεσημέρι στο τραπέζι του από έναν ή και δύο στρατιώτας. Εγώ δεν κατόρθωσα να προσκληθώ γιατί πήγα αργά στο σχολείο κι έτσι έφαγα φτωχικά μαζί με άλλους συναδέλφους σε μια ταβέρνα λαϊκή.

Τα Γερμανικά στρατεύματα κατόπιν σκληρών αγώνων στον 'Ολυμπο και στον κάμπο της Κοζάνης, προήλασαν προς νότον και κατέλαβον σήμερον την Λάρισα.



23 ΑΠΡΙΛΙΟΥ

'Επειτα από σκληρόν αγώνα τόσων ημερών έναντι πολύ υπερτέρων δυνάμεων, αναγκάστηκε η στρατειά της Μακεδονίας και της Ηπείρου να συνθηκολογήσει.

Μια αυτοκρατορία 60 εκατομμυρίων την πολεμούσαμε 6 μήνες τώρα και η νίκη έστεφε τα όπλα μας, όταν μια άλλη αυτοκρατορία 80 εκατομμυρίων με έναν στρατόν οργανωμένον, με όλα τα νεώτερα μηχανικά μέσα της εποχής μας, η οποία πέρσι κατέκτησε όλη την Ευρώπη, και αφού κατέκτησε την Σερβίαν σε 3 μέρες, εισχώρησε στη χώρα μας και 17 ημέρες τώρα ο στρατός μας πολεμά ανδρείως όσο δεν επολέμησαν όλοι οι μεγαλοίτεροι στρατοί του κόσμου.

Από την Αλβανία η Ιταλική αυτοκρατορία και από την Μακεδονία η Γερμανική κι αυτοί δεν κατόρθωσαν να τον κάνουν να καταθέσει τα όπλα, παρά όταν πλέον οι Γερμανοί κατέλαβον την Λαμίαν.

Τώρα πια κουρασμένοι και κυκλωμένοι από παντού συνθηκολογήσαμε σήμερα...---

Η ιστορία θα μιλήσει μια μέρα με θαυμασμό για τον στρατόν μας αυτόν.

Ποιος στρατός 9 εκατομμυρίων θα πολεμούσε τόσο με στρατούς 2 αυτοκρατοριών εν τω συνόλω τους 130 εκατομμυρίων?

Ποιος στρατός θα πολεμούσε έτσι όταν μια Πολωνία έπεσε σε 15 μέρες, ένα Βέλγιο και μια Ολλανδία σε 6 μέρες και μια Γαλλία σε 22 μέρες?

Κατόπιν της συνθηκολογήσεως αυτής, η κυβέρνησις κτέφυγεν εις την Κρήτην και από εκεί με τας υπολοίπους δυνάμεις πολεμούσε ακόμη στας θερμοπύλας τώρα, όπως προ 2000 ετών περίπου, στο ίδιο ακριβώς μέρος πολεμούσε ο Λεωνίδας με τους 300 Σπαρτιάτας

25 ΑΠΡΙΛΙΟΥ

Στο σπίτι αυτό της κας. Ελένης Μαυρίδου, της τόσο πονετικής αυτής κυρίας που μας πήρε εμένα και τον φίλον μου τον Καφάση και που είχε άλλους εξ ακόμη στρατιώτας, προσετέθη τώρα και ο συνάδελφός μου λοχίας Ιωάννης Ταρνάρης, ο οποίος ήλθε τώρα έπειτα από 14 ημερών αιχμαλωσίας, παρά των Γερμανών από την πρώτη ημέρα του πολέμου.

'Ολοι κοιμούμεθα σ'ένα δωμάτιο στρωματσάδα, αλλά με ρούχα άφθονα και καθαρά, γιατί η κυρία αυτή έθεσε εις την διάθεσίν μας όλον της τον ρουχισμόν. Κάθε βραδάκι μαζευόμεθα όλιο ενωρίς, γιατί μετά τις 9 το βράδυ απαγορεύεται έξω η κυκλοφορία και εκεί πότε σκεπτόθεμα την κατάντια μας, και πότε ρίχνοντάς το έξω, κάνουμε κανένα αστείο παιχνίδι για να διασκεδάζομεν την στενοχώρια μας.



26 ΑΠΡΙΛΙΟΥ

'Ολο και καταφθάνουν και νέες δυνάμεις των Γερμανών. Παντός είδους όπλα, κανόνια, τηλεβόλα, αντιαεροπορικά, αντιαρματικά, και χίλια άλλα τέτοια φονικά όπλα που φέρνουν την καταστροφή και τον όλεθρο, παρελαύνουν συνεχώς κάθε μέρα μπροστά μας, καθώς και χιλιάδες αυτοκίνητα και μοτοσυκλέτες, μεταφέροντα άλλα πυρομαχικά και άλλους στρατιώτες.

Και αυτά ακόμα τα μαγειρεία τους είναι φτιαγμένα πάνω σε αυτοκίνητα. Εκείνο όμως που μας προξενεί πιο πολύ τον θαυμασμόν, είναι η αεροπορία τους. Μεγάλα αεροπλάνα μαχητικά και άλλα καθέτου εφορμήσεως, τα λεγόμενα "στούκας", κατά σμήνη ανά τρία και άλλοτε ανά πέντε, δεν σταματούν καθόλου στον ουρανό. 'Αλλα πηγαίνουν προς την νότιο Ελλάδα για να ρίξουν το καταστρεπτικό τους φορτίο,άλλα και άλλα προς την Βουλγαρία για να παραλάβουν το φορτίο τους αυτό.

Δεν μπορώ να περιγράψω το θάρρος των αεροπόρων αυτών όταν περνούν με μεγάλην ταχύτητα σε τόσο χαμηλό ύψο. Πετούνε τόσο χαμηλά, που νομίζεις πως θα σπάσουν τα μούτρα τους στα κεραμύδια.

27 ΑΠΡΙΛΙΟΥ

Κατόπιν ισχυράς πιέσεως και σκληρών αγώνων των Γερμανών στα στενά των Θερμοπυλών, τα στρατεύματά των προήλασαν προς νότον και σήμερον την 8:30 πρωινήν κατέλαβον τας Αθήνας.

Ετέρα φάλαγξ κατέλαβε σήμερον και τας Πάτρας.

Ο πόνος μας σαν Έλληνες γι'αυτό είναι μεγάλος. Παράλληλα είναι σε κάποιο βαθμό και μια ανακούφισις γιατί θα δοθεί πια τέρμα στον άνισο αυτό αγώνα.

Κάθε μέρα φτάνουν τώρα και απο το Αλβανικό μέτωπο τμήματα του στρατού. Ενός στρατού ηρωικού. Τώρα βλέπει κανείς τους άντρες να περνούν στους δρόμους σκυφτοί και εις αθλίαν κατάστασιν από τους τόσους κόπους και αγώνες των, αλλά κυρίως από τον πόνον τους.

Είναι οδυνηρό το θέαμα... Να βλέπεις τα θρυλικά αυτά παιδιά που έξι μήνες τώρα πετούσαν σαν αετοί στα χιονισμένα βουνά της Αλβανίας από νίκη σε νίκη.

Είναι λυπηρό να βλέπεις αυτά τα παλικάρια να γυρίζουν τώρα έπειτα από τόσες δόξες, αιχμάλωτοι στην πατρίδα τους και να κλεί΄νονται στα συρματοπλέγματα σαν τα λιοντάρια σε κλουβί.



28 ΑΠΡΙΛΙΟΥ

Ήδη άρχισαν αι Γερμανικαί αρχαί να χορηγούν αδείας κατ'αρχάς μέχρι την Αικατερίνη και τώρα μέχρι τα Φάρσαλα. Το πώς όμως θα πάμε εκεί, τους είναι αδιάφορο. Πολλά παιδιά ξεκίνησαν με τα πόδια, και πολλά απ'αυτά συνελήφθησαν καθ'οδόν και τα επανέφεραν πίσω.

Πόσο θα κρατήσει αυτή η κατάστασις ακόμη;

θα γυρίσωμεν άραγε στον τόπον μας ή καθώς διαδίδεται θα μας συγκεντρώσουν και θα μας πάνε στη Γερμανία ή στη Βουλγαρία για έργα;


ΠΡΩΤΟΜΑΓΙΑ

Το μεσημεράκι ο Καβάσης μας πληροφορεί πως φεύγει αύριο το πρωί ένα φορτηγό για την Λεβαδειά με 1200 δραχμές κατ'άτομον. Αφού κατορθώσαμε να εξοικονομήσουμε μερικά χρήματα, αποφασίζομεν να αναχωρήσωμεν το πρωί για την Λεβαδεια και από εκεί να πάρωμεν το τραίνο που εν τω μεταξύ καθώς πληροφορήθημεν χθες από τας εφημερίδας, λειτουργεί από Αθήνας μέχρι Λεβαδειάς.

Έτσι πήραμε την απόφαση καίτοι κινδυνεύμε ακόμη να μας πιάσουν και να μας γυρίσουν πίσω και να μας κλείσουν ίσως στο στρατόπεδο συγκεντρώσεως, αλλά και με τον κίνδυνο μήπως ο οδηγός δεν ήτο εντάξει και μας πάρει τα λεπτά και φύγει και μας παρατήσει στο δρόμο. Λάβαμε την απόφαση, γιατί δεν μπορούσαμε να περιμένωμεν ακόμα πιο πολύ, γιατί το τραίνο θα αργούσε πολύ ακόμη να αποκατασταθεί.

Aπό h**p://www.ideografhmata.gr